BÀI 1. THÔNG ĐIỆP TỪ THIÊN NHIÊN. AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
BÀI 1. THÔNG ĐIỆP TỪ THIÊN NHIÊN
AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG
Văn bản 1:
Khởi động
- Nghe nhạc
- Khởi động:
Lắng nghe ca khúc “Huế tình yêu của tôi” của nhạc sĩ Trương Tuyết Mai và thực hiện yêu cầu.
- Câu hỏi
- Câu hỏi:
Bạn biết gì về thành phố Huế? Hãy chia sẻ với các bạn của mình về điều đó. Dựa vào nhan đề và hình ảnh minh họa trong SGK trang 11, bạn dự đoán gì về nội dung của văn bản?
Ảnh
I. Đọc văn bản - Tìm hiểu chung
- Hoạt động nhóm
Ảnh
I. Đọc văn bản - Tìm hiểu chung
Hình vẽ
Hoạt động nhóm:
Nhóm 1: Trình bày những hiểu biết của em về tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường và sự nghiệp của ông. Nhóm 2: Trình bày xuất xứ, bố cục của văn bản Ai đã đặt tên cho dòng sông.
1. Tác giả
Ảnh
1. Tác giả
Quê quán: quê gốc ở huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị nhưng sinh ra và lớn lên tại Huế. Ông là một nhà văn, đồng thời cùng là một nhà văn hóa và có sự gắn bó sâu sắc với Huế. Ông có sở trường về tùy bút - bút kí Năm 2007: được tặng giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.
Hoàng Phủ Ngọc Tường (1937 - 2023)
+ Các tác phẩm chính (1. Tác giả)
- Các tác phẩm chính của ông: “Ngôi sao trên đỉnh Phu Văn Lâu” (1971), “Rất nhiều ánh lửa” (1979), “Ngọn núi ảo ảnh” (1999)…
Ảnh
Ảnh
Ảnh
2. Tác phẩm
Ảnh
2. Tác phẩm
Xuất xứ: In trong tập sách cùng tên tại Huế năm 1981. Thể loại: Bút kí (gồm có 3 phần, đây là đoạn trích đầu tiên).
a. Xuất xứ - thể loại
b. Bố cục
Phần đầu: Từ đầu đến "quê hương xứ sở": thuỷ trình của dòng Hương Giang. Phần cuối: Còn lại: Sông Hương dưới cái nhìn lịch sử, văn hoá.
b. Bố cục
Ảnh
II. Tìm hiểu chi tiết
1. Vẻ đẹp của dòng sông Hương
Ảnh
1. Vẻ đẹp của dòng sông Hương
Nhóm 1: Nêu một số chi tiết cho thấy hình tượng sông Hương trong văn bản được miêu tả từ nhiều góc nhìn khác nhau. Nhóm 2: Tìm một số chi tiết thể hiện chất tự sự và chất trữ tình trong văn bản? Nêu cảm nghĩ về những chi tiết ấy? Nhóm 3: Tìm và cho biết tác dụng của một số biện pháp tu từ được sử dụng trong văn bản? Nhóm 4. Cho biết cảm hứng chủ đạo và nhận xét cách thể hiện cảm hứng chủ đạo trong tác phẩm.
Hoạt động nhóm:
a. Góc nhìn quan sát sông Hương
Ảnh
a. Góc nhìn quan sát sông Hương
* Góc độ địa lý:
Miêu tả thông qua thủy trình của dòng sông Hương từ thượng nguồn đến khi vào trong lòng thành phố Huế và cuối cùng là đổ ra biển.
+ Góc độ lịch sử
Ảnh
a. Góc nhìn quan sát sông Hương
* Góc độ lịch sử: Sông Hương như một chứng nhân lịch sử, chứng kiến biết bao thăng trầm của dân tộc Việt Nam.
“Sông Hương... là dòng sông của thời gian ngân vang, của sử thi viết giữa màu cỏ lá xanh biếc”. “Khi nghe lời gọi, nó tự hiến đơi mình như một chiến công…”
Vẻ đẹp sông Hương ban ngày
Vẻ đẹp sông Hương về đêm
+ Góc độ thi ca
a. Góc nhìn quan sát sông Hương
* Góc độ thi ca: sông Hương trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho các nhà thơ.
“Có một dòng thi ca về sông Hương và tôi hi vọng đã nhận xét một cách công bằng về nó khi nói rằng dòng sông ấy không bao giờ tự lặp lại mình trong cảm hứng của các nghệ sĩ”.
Ảnh
+ Góc độ âm nhạc
a. Góc nhìn quan sát sông Hương
* Góc độ âm nhạc: gắn sông Hương với nền âm nhạc cổ điển Huế.
“Hình như trong khoảnh khắc chùng lại của sông nước ấy, sông Hương đã trở thành một người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya”. “Toàn bộ nền âm nhạc cổ điển Huế đã được sinh thành trên mặt nước của dòng sông này, trong một khoang thuyền nào đó, giữa tiếng nước rơi bán âm của những mái chèo khuya”.
Ảnh
+ Góc độ văn hóa
a. Góc nhìn quan sát sông Hương
* Góc độ văn hóa:
“Sông Hương…trở thành người mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở”. Màu sông khói trên sông Hương được ví với “màu áo cưới của Huế ngày xưa rất xưa, màu áo điều lục với loại vải vân thư màu xanh chàm lồng lên một màu đỏ ở bên trong…”.
Ảnh
+ Nhận xét (a. Góc nhìn quan sát sông Hương )
Ảnh
- Nhận xét:
Bằng tất cả tình yêu dành cho con sông và tài năng vượt trội ở thể kí, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã làm hiện lên những vẻ đẹp khác nhau của sông Hương. Sông Hương trong cái nhìn của nhà văn đã hóa thành một sinh thể có tâm hồn phong phú, có dòng đời trải qua nhiều thăng trầm, gian truân để cuối cùng bộc lộ vẻ đẹp thơ mộng, đầy cá tính, vừa trí tuệ, vừa dịu dàng, vừa ngọt ngào, duyên dáng, vừa trầm tĩnh bởi chiều sâu văn hóa.
b. Yếu tố tự sự và trữ tình trong văn bản
Ảnh
b. Yếu tố tự sự và trữ tình trong văn bản
* Yếu tố tự sự
Sự hiểu biết của nhà văn về dòng sông của các nước ở trên thế giới, nêu lên sự đặc biệt của riêng dòng sông Hương quê mình "Sự hiểu biết của nhà văn về dòng sông của các nước ở trên thế giới, nêu lên sự đặc biệt của riêng dòng sông Hương quê mình".
Sự hiểu biết của nhà văn, ông đã quan sát con sông ở nơi xa xôi, quan sát một cách tỉ mỉ và nhất là dòng chảy của nó "Tôi đã đến Lê-nin-grát, có lúc đứng nhìn sông Nê-va cuốn trôi những đám băng lô xô, nhấp nháy trăm màu dưới ánh sáng của mặt trời mùa xuân, mỗi phiến băng chở một con hải âu nghịch ngợm…".
+ Yếu tố trữ tình (b. Yếu tố tự sự và trữ tình trong văn bản)
Ảnh
* Yếu tố trữ tình:
Biện pháp nhân hóa có hiệu quả: sông Hương trở nên có hồn hơn, tâm trạng “vui tươi hẳn lên” là khi nó biết mình sắp được về với Huế - “người tình nhân mong đợi”; “…như đã tìm đúng đường về, sông Hương vui tươi hẳn lên giữa những biền bãi xanh biếc của những vùng ngoại ô Kim Long”. Cách nói hình tượng, so sánh cái hữu hình là dòng sông với tâm trạng e thẹn, ngại ngùng trong tình yêu, thể hiện sự lãng mạn, tinh tế của nhà văn “…sông Hương uốn một cánh cung rất nhẹ sang đến Cồn Hến, đường cong ấy làm cho dòng sông như mềm hẳn đi, như một tiếng “vâng” không nói ra của tình yêu”.
c. Cảm hứng chủ đạo
Ảnh
c. Cảm hứng chủ đạo
* Cảm hứng chủ đạo:
Ca ngợi vẻ đẹp đầy chất thơ của sông Hương; Yêu tha thiết, đắm say và trân trọng tự hào đối với vẻ đẹp nên thơ của thiên nhiên xứ sở, những giá trị lịch sử, bề dày văn hóa và vẻ đẹp tâm hồn của con ngưởi ở vùng đất cố đô.
+ Cách thể hiện cảm hứng chủ đạo: (c. Cảm hứng chủ đạo)
* Cách thể hiện cảm hứng chủ đạo:
Hình vẽ
Thể hiện qua những từ ngữ, câu văn bộc lộ trực tiếp tình cảm, cảm xúc, nhận xét, đánh giá của tác giả dành cho sông Hương, xứ Huế:
Hình vẽ
Hình vẽ
“Trong những dòng sông đẹp ở các nước mà tôi thường nghe nói đến, hình như chỉ sông Hương thuộc về một thành phố duy nhất”.
“có một dòng thi ca về sông Hương, và tôi hi vọng đã nhận xét một cách công bằng về nó khi nói rằng dòng sông ấy không bao giờ tự lặp lại mình trong cảm hứng của các nghệ sĩ”,…
Hình vẽ
Hình vẽ
+ tiếp (c. Cảm hứng chủ đạo)
* Cách thể hiện cảm hứng chủ đạo:
Hình vẽ
Thể hiện qua cách tác giả lựa chọn sử dụng từ ngữ, hình ảnh khắc họa hình tượng sông Hương, xứ Huế trong văn bản.
Hình vẽ
Hình vẽ
“rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn…màu đỏ của hoa đổ quyên rừng”.
“dòng sông mềm như tấm lụa”
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
“sông Hương vui tươi hẳn lên giữa những biền bãi xanh biếc của vùng ngoại ô Kim Long”.
Hình vẽ
+ tiếp (c. Cảm hứng chủ đạo)
* Cách thể hiện cảm hứng chủ đạo:
Hình vẽ
Thể hiện qua những phát hiện, liên tưởng thú vị, tài hoa, tinh tế và độc đáo của tác giả dành cho sông Hương, xứ Huế:
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Cô gái Di-gan phóng khoán và man dại
Người mẹ phù sa của vùng văn hóa xứ sở,…
Hình vẽ
Hình vẽ
Thể hiện qua cách nhìn, khám phá sông Hương ở nhiều góc độ, khía cạnh để phát hiện ra nhiều vẻ đẹp đa dạng của sông Hương. Tác dụng của cách thể hiện: tác động đến cảm xúc của người đọc, góp phần làm nên chất trữ tình/chất thơ cho văn bản.
2. Tình cảm, cảm xúc của tác giả trong văn bản
Ảnh
2. Tình cảm, cảm xúc của tác giả trong văn bản
Nhận xét vẻ đẹp của con sông Hương và tình cảm, cảm xúc nhà văn gửi gắm qua văn bản “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”. Việc tác giả có những phát hiện đặc biệt về sông Hương đã đem đến cho bạn bài học gì về cách quan sát, cảm nhận cuộc sống xung quanh?
Hoạt động nhóm:
+ tiếp
Ảnh
2. Tình cảm, cảm xúc của tác giả trong văn bản
Hoàng Phủ Ngọc Tường đã đem đến cho sông Hương một diện mạo mới, một vẻ đẹp mới, vừa hết sức thân quen, lại vừa mới lạ vô cùng, qua đó thể hiện tình yêu quê hương xứ Huế rất sâu sắc của nhà văn. Tác phẩm ra đời như một sự cảm tạ đối với đất mẹ Huế, nơi sinh ra ông, như một lời yêu thương mà ông dành riêng cho dòng Hương giang. Bên cạnh đó, người đọc nhận ra tình yêu và sự gắn bó tha thiết của một trí thức yêu nước với cảnh sắc quê hương và lịch sử dân tộc.
+ tiếp
2. Tình cảm, cảm xúc của tác giả trong văn bản
Hình vẽ
Hình vẽ
Muốn có được những phát hiện về cảnh sắc thiên nhiên, vạn vật quanh mình, chúng ta cần nuôi dưỡng một tình yêu tha thiết, mê đắm và hòa mình trọn vẹn với TN để cảm nhận vẻ đẹp độc đáo của vạn vật.
Hình vẽ
Cần tiếp cận, khám phá vạn vật ở nhiều góc độ khác nhau để nhìn nhận đối tượng một cách toàn diện hơn.
Hình vẽ
Trong quá trình khám phá thiên nhiên, cần kết hợp tìm hiểu tri thức về đối tượng để có điều kiện khám phá, phát hiện những khía cạnh độc đáo của thiên nhiên.
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
III. Tổng kết
- Hoạt động nhóm
Ảnh
III. Tổng kết
Hình vẽ
Hoạt động nhóm:
Em hãy nêu giá trị nội dung, nghệ thuật của tùy bút “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”
- Giá trị nội dung
Ảnh
- Giá trị nội dung:
Bài kí ngợi ca dòng sông Hương và rộng hơn là vùng đất cố đô Huế đẹp thơ mộng hữu tình, ca ngợi lịch sử vẻ vang của Huế, ca ngợi văn hóa và tâm hồn người Huế. Tác giả coi sông Hương là biểu tượng cho tất cả những gì là vẻ đẹp của cảnh và người đất đế đô này. Bài kí chứng tỏ sự gắn bó máu thịt, tình yêu thiết tha với Huế và một vốn hiểu biết sâu sắc về nền văn hóa đất cố đô của tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường.
- Giá trị nghệ thuật
Ảnh
- Giá trị nghệ thuật
Đoạn trích là đoạn văn xuôi súc tích và đày chất thơ về sông Hương. Nét đắc sắc làm nên sức hấp dẫn của đoạn văn là những cảm xúc sâu lắng được tổng hợp từ một vốn hiểu biết phong phú về văn hóa, lịch sử, địa lí và một trí tưởng tượng sáng tạo độc đáo. Văn phong tao nhã, hướng nội, tinh tế và tài hoa.
Luyện tập - Vận dụng
- Luyện tập
Ảnh
Luyện tập:
Viết đoạn văn ngắn (khoảng 150 chữ) về vẻ đẹp của sông Hương trong văn bản Ai đã đặt tên cho dòng sông?
- Vận dụng
- Vận dụng:
Ảnh
Em hãy sáng tác một bài thơ hoặc vẽ một bức tranh,… về hình tượng sông Hương (hoặc về sông núi quê hương của bạn).
- Tham khảo một số bức tranh
Ảnh
- Tham khảo một số bức tranh
Cảm ơn
- Tổng kết
Ảnh
Tổng kết:
Ôn lại kiến thức vừa học. Hoàn thành bài tập phần Luyện tập - Vận dụng. Chuẩn bị bài sau: "Bài 1. Thông điệp từ thiên nhiên. Ai đã đặt tên cho dòng sông".
- Cảm ơn
Ảnh