BÀI 8. TRUYỀN VÀ BIẾN ĐỔI CHUYỂN ĐỘNG
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
Ảnh
CÔNG NGHỆ 8
BÀI 8. TRUYỀN VÀ BIẾN ĐỔI CHUYỂN ĐỘNG
Khởi động
Khởi động
Ảnh
- Khởi động:
Khi đạp xe, bộ phận nào làm nhiệm vụ truyền chuyển động từ trục giữa đến trục sau bánh xe đạp?
I. Truyền chuyển động
- Khám phá
Ảnh
I. Truyền chuyển động
Quan sát Hình 8.1 và cho biết: 1. Chuyển động được truyền từ bộ phận nào tới bộ phận nào? 2. Chỉ ra bộ phận dẫn, bộ phận bị dẫn.
- Khám phá:
Ảnh
- Kết luận
Ảnh
- Kết luận:
Truyền chuyển động là việc truyền và biến đổi tốc độ giữa các bộ phận máy. Bộ phận truyền chuyển động được gọi là bộ phận dẫn, bộ phận nhận chuyển động được gọi là bộ phân bị dẫn.
II. Một số bộ truyền động cơ khí
1. Truyền động đai
Ảnh
II. Một số bộ truyền động cơ khí
1. Truyền động đai
Ảnh
1. Quan sát Hình 8.2, em hãy cho biết cấu tạo và nguyên lí làm việc của bộ truyền đai. 2. Căn cứ vào đâu để tính tỉ số truyền của bộ truyền đai?
a. Cấu tạo
a. Cấu tạo
Bộ truyền đai gồm bánh đai dẫn, bánh đai bị dẫn, dây đai. Dây đai được mắc căng trên các bánh đai. Dây đai thường được làm bằng vải đúc cao su, vải dệt nhiều lớp, da thuộc,...
Ảnh
b. Nguyên lí làm việc
Ảnh
b. Nguyên lí làm việc
+ Bánh đai dẫn (có đường kính latex(D_1)) quay với tốc độ quay latex(n_1) (vòng/phút), nhờ lực ma sát giữa dây đai và bánh đai làm bánh đai bị dẫn (có đường kính latex(D_2)) quay theo với tốc độ quay latex(n_2) (vòng/phút). + Tỉ số truyền i được tính bằng công thức sau:
latex(i = (n_1)/(n_2) = (D_2)/(D_1))
i > 1: truyền động giảm tốc i = 1: truyền động đẳng tốc i < 1: truyền động tăng tốc
- Khám phá
Hình vẽ
Ảnh
- Khám phá:
Ảnh
Câu hỏi: Cho biết vai trò của bộ truyền đai ở máy nghiền hạt Hình 8.3.
c. Ứng dụng
Ảnh
c. Ứng dụng
Cấu tạo đơn giản, làm việc êm, an toàn khi quá tải. Truyền được chuyển động giữa các trục xa nhau nên được sử dụng phổ biến trong nhiều máy móc khác nhau như: máy nghiền bột, máy thái khoai sắn, máy nén khí, ô tô,...
2. Truyền động ăn khớp
Ảnh
2. Truyền động ăn khớp
Ảnh
Quan sát hình 8.5, Hình 8.6 và cho biết: 1. Bộ truyền xích gồm các chi tiết nào? 2. Bộ truyền bánh răng gồm các chi tiết nào? 3. Cho biết các đĩa xích bánh răng quay cùng chiều hay ngược chiều nhau?
a. Cấu tạo
Ảnh
a. Cấu tạo
Bộ truyền xích gồm: đĩa xích dẫn, đĩa xích bị dẫn, dây xích. Bộ truyền bánh răng gồm các bánh răng ăn khớp trực tiếp với nhau. Bộ truyền xích, bánh răng thường được làm bằng thép hoặc thép hợp kim. Để giảm mòn và tiếng ồn thì cần phải bôi trơn khi làm việc.
- Khám phá
Ảnh
- Khám phá:
Ảnh
1. Dựa vào thông số nào của đĩa xích, bánh răng để tính tỉ số truyền? 2. Quan sát máy ép quay tay Hình 8.7 và cho biết: a) Tỉ số truyền của bộ bánh răng này lớn hơn hay nhỏ hơn 1? Vì sao? b) Vì sao không dùng bộ truyền xích cho trường hợp này?
b. Nguyên lí làm việc
b. Nguyên lí làm việc
Ảnh
Truyền động xích và truyền động bánh răng là truyền động ăn khớp. Đĩa xích dẫn có latex(Z_1) răng quay với tốc độ latex(n_1) (vòng/phút), dẫn động đĩa xích bị dẫn có latex(Z_2) răng quay với tốc độ latex(n_2) (vòng/phút).
Hình vẽ
latex(i = (n_1)/(n_2) = (Z_2)/(Z_1))
c. Ứng dụng
Ảnh
c. Ứng dụng
Được sử dụng phổ biến trong nhiều loại máy móc khi truyền chuyển động giữa các trục có khoảng cách xa nhau với công suất nhỏ và trung bình như: xe đạp, xe máy,... Bộ truyền bánh răng có kết cấu nhỏ gọn, khả năng truyền lực lớn và được dùng trong nhiều máy móc, thiết bị như: đồng hồ, các loại hộp số ô tô, xe máy,...
III. Biến đổi chuyển động
- Khám phá
Ảnh
III. Biến đổi chuyển động
Quan sát Hình 8.9 và cho biết: 1. Khi muốn cho trục ren chuyển động thẳng lên hoặc xuống thì phải làm gì? 2. Trục ren có những chuyển động nào?
- Khám phá
- Khái niệm và phân loại
Ảnh
- Khái niệm
Biến đổi chuyển động là biến đổi dạng chuyển động này thành dạng chuyển động khác. Phân loại:
+ Biến đổi chuyển động quay thành chuyển động tịnh tiến hoặc ngược lại. + Biến đổi chuyển động quay thành chuyển động lắc hoặc ngược lại.
IV. Một số cơ cấu biến đổi chuyển động
1. Cơ cấu tay quay con trượt
Ảnh
IV. Một số cơ cấu biến đổi chuyển động
Câu hỏi 1: Hãy chỉ ra các khớp bản lề, khớp trượt trên Hình 8.10. Câu hỏi 2: Quan sát Hình 8.10 và cho biết tay quay có bán kính quay R thì độ lớn quãng đường di chuyển được của con trượt là bao nhiêu?
1. Cơ cấu tay quay con trượt
+ Câu 3 (- Khám phá)
Ảnh
Câu hỏi 3: Quan sát mô hình động cơ đốt trong (Hình 8.11) cho biết các chi tiết pit tông, thanh truyền, trục khuỷu chuyển động như thế nào? Trục khuỷu, thanh truyền và pit tông có phải là cơ cấu tay quay con trượt không?
a. Cấu tạo
a. Cấu tạo
Cơ cấu tay quay con trượt gồm tay quay, thanh truyền và con trượt được liên kết với nhau bởi các khớp quay A, B, C. Con trượt liên kết với giá đỡ bằng khớp C.
Ảnh
b. Nguyên lí làm việc
b. Nguyên lí làm việc
Tay quay quanh trục A, thông qua thanh truyền làm con trượt chuyển động tịnh tiến trên giá đỡ từ điểm M đến điểm N và ngược lại, đoạn MN là quãng đường con trượt di chuyển được.
Ảnh
c. Ứng dụng
Ảnh
c. Ứng dụng
Cơ cấu tay quay con trượt được ứng dụng trong nhiều loại máy móc như: động cơ đốt trong, máy nén khí, máy cưa gỗ,...
2. Cơ cấu tay quay thanh lắc
Ảnh
Quan sát Hình 8.12 và cho biết: 1. Vị trí các khớp bản lề của cơ cấu. 2. Nguyên lí làm việc của cơ cấu. 3. Khi thanh lắc (3) di chuyển đến điểm N, tay quay (1) tiếp tục quay thì thanh lắc (3) chuyển động như thế nào?.
2. Cơ cấu tay quay thanh lắc
a. Cấu tạo
Ảnh
a. Cấu tạo
Cơ cấu tay quay thanh lắc (cơ cấu 4 khâu bản lề) gồm tay quay, thanh truyền, thanh lắc và giá đỡ. Tất cả được liên kết với nhau bởi các khớp bản lề.
b. Nguyên lí làm việc
Ảnh
b. Nguyên lí làm việc
Nguyên lí làm việc: Quay quanh trục A, thông qua thanh truyền làm thanh lắc chuyển động lắc qua lại quanh trục D từ vị trí M đến vị trí N và ngược lại.
c. Ứng dụng
Ảnh
c. Ứng dụng
Được ứng dụng trong nhiều loại máy móc như: máy khâu đạp chân, máy khai thác dầu mỏ, bánh tàu hoả,...
- Luyện tập
- Luyện tập:
Ảnh
1. Quan sát cơ cấu đóng cửa tự động ở Hình 8.13 và cho biết: a. Các khớp A, B, C, D là khớp gì? b. Khi tác động mở cánh cửa ra thì các chi tiết 2, 3 chuyển động như thế nào? c. Chỉ ra khâu nào là giá đỡ?
+ Câu 2 (- Luyện tập)
2. Bánh răng dẫn có 20 răng, bánh răng bị dẫn có 60 răng ăn khớp với nhau. Nếu trục bánh răng dẫn quay với tốc độ là 300 vòng/phút thì trục bánh răng bị dẫn quay với tốc độ là bao nhiêu?
Ảnh
Câu hỏi
+ Câu 3 (- Luyện tập)
Ảnh
3. Cơ cấu tay quay con trượt có bán kính quay của tay quay là R = 100 mm. Tính quãng đường di chuyển được của con trượt?
Ảnh
- Thực hành tháo lắp và tính toán tỉ số truyền của một số bộ truyền và biến đổi chuyển động
Ảnh
- Thực hành tháo lắp và tính toán tỉ số truyền của một số bộ truyền và biến đổi chuyển động
Thiết bị: Bộ thực hành truyền động cơ khí, bộ thực hành cơ cấu biến đổi chuyển động. Dụng cụ: Thước cặp, thước lá, kìm, tua vít, cờ lê, mỏ lết,...
Chuẩn bị:
+ Tiến hành (- Thực hành tháo lắp và tính toán tỉ số truyền của một số bộ truyền và biến đổi chuyển động)
Đo đường kính bánh đai dẫn và bánh đai bị dẫn. Đếm số răng của đĩa xích dẫn và đĩa xích bị dẫn, đếm số răng của bánh răng và bánh răng bị dẫn. Tính toán tỉ số truyền theo hướng dẫn:
- Tiến hành:
Ảnh
Lần lượt tháo, lắp các bộ truyền và biến đổi chuyển động; kiểm tra lại tỉ số truyền của cơ cấu truyền chuyển động bằng cách quay và đếm số vòng quay.
- Vận dụng
Ảnh
Câu hỏi: Quan sát và mô tả cấu tạo bộ truyền chuyển động của một số máy móc mà em biết.
- Vận dụng:
Tổng kết
- Kiến thức cần nhớ
Ảnh
Kiến thức cần nhớ
Truyền động là truyền và biến đổi tốc độ từ bộ phận này đến bộ phận khác của máy. Biến đổi chuyển động là biến đổi dạng chuyển động này thành dạng chuyển động khác.
- Bài tập trắc nghiệm
Bài kiểm tra tổng hợp
Bài tập trắc nghiệm
Câu 1: Cấu tạo của cơ cấu tay quay - thanh lắc không có bộ phận nào? - A. Tay quay - false - B. Con trượt - true - C. Thanh truyền - false - D. Giá đỡ - false - false - false
Câu 2: Cấu tạo bộ truyền động đai không có bộ phận nào ? - A. Bánh răng - true - B. Bánh dẫn - false - C. Bánh bị dẫn - false - D. Dây đai - false - false - false
Câu 3: Trong cơ cấu tay quay – thanh lắc, khâu dẫn là cách gọi khác của: - A. Tay quay - true - B. Thanh truyền - false - C. Thanh lắc - false - D. Giá đỡ - false - false - false
Câu 4: Cơ cấu tay quay thanh lắc thường được ứng dụng trong? - A. Máy dệt - false - B. Máy khâu đạp chân - false - C. Xe tự đẩy - false - D. Tất cả các ứng dụng trên - true - false - false
Câu 5: Nhiệm vụ của các bộ truyền chuyển động là ? - A. Truyền tốc độ cho phù hợp với tốc độ của các bộ phận trong máy. - false - B. Biến đổi tốc độ cho phù hợp với tốc độ của các bộ phận trong máy. - false - C. A và B đúng - true - D. A và B sai - false - false - false
Câu 6: Cơ cấu tay quay – thanh lắc thuộc cơ cấu: - A. Biến chuyển động quay thành chuyển động tịnh tiến - false - B. Biến chuyển động quay thành chuyển động lắc - true - C. Biến chuyển động tịnh tiến thành chuyển động quay - false - D. Biến chuyển động lắc thành chuyển động quay - false - false - false
Câu 7: Tại sao trong máy cần có các bộ phận truyền chuyển động? - A. Do các bộ phận của máy thường đặt xa nhau - false - B. Do các bộ phận của máy đều được dẫn động từ một chuyển động ban đầu - false - C. Do các bộ phận của máy thường có tốc độ quay không giống nhau - false - D. Cả 3 đáp án trên - true - false - false
Câu 8: Cấu tạo bộ truyền động bánh răng gồm mấy bộ phận? - A. 1 - false - B. 2 - true - C. 3 - false - D. 4 - false - false - false
Câu 9: Cơ cấu tay quay con trượt có bán kính quay của tay quay là R = 150 mm. Tính quãng đường di chuyển được của con trượt? - A. 100 mm - false - B. 200 mm - false - C. 300 mm - true - D. 450 mm - false - false - false
Câu 10: Bánh răng dẫn có 20 răng, bánh răng bị dẫn có 60 răng ăn khớp với nhau. Nếu trục bánh răng dẫn quay với tốc độ là 300 vòng/phút thì trục bánh răng bị dẫn quay với tốc độ là bao nhiêu? - A. 50 vòng/ phút - false - B. 100 vòng/phút - true - C. 300 vòng/phút - false - D. 900 vòng/phút - false - false - false
Dặn dò
- Dặn dò
Ảnh
DẶN DÒ:
Ôn lại bài vừa học. Hoàn thành bài tập trong SBT. Chuẩn bị bài sau: "Bài 9. Một số ngành nghề cơ khí phổ biến".
- Cảm ơn
Ảnh