Công ty Cổ phần Mạng giáo dục Bạch Kim - 27 Huỳnh Thúc Kháng, Đống Đa, Hà Nội
Trang bìa
Trang bìa:
TIẾT 104 TÌM HIỂU CHUNG VỀ PHÉP LẬP LUẬN GIẢI THÍCH I. Tìm hiểu chung
1. Mục đích của giải thích:
Vì sao có lụt vào tháng 7, 8 hàng năm? => Do mưa nhiều, ngập úng, nước không thoát được Ví dụ trong đời sống:
Vì sao lại có hiện tượng nguyệt thực ? => Vì mặt trăng không tự phát ra ánh sáng mà chỉ phản quang lại ánh sáng nhận từ mặt trời. Trong quá trình vận hành trái đất, mặt trăng và mặt trời có lúc cùng đứng trên 1 đường thẳng. Trái đất ở giữa che mất nguồn sáng của mặt trời và lam cho mặt trăng bị tối. Ví dụ trong đời sống:
Vì sao nước biển mặn ? => Nước sông suối có hòa tan nhiều loại muối lấy từ các lớp đất đá trong lục địa, khi ra đến biển mặt biển có độ thoáng rộng nên nước thường bốc hơi, còn các muối ở lại, lâu ngày muối tích tụ lại làm cho nước biển mặn. Ví dụ trong văn nghị luận:
Những vấn đề cần giải thích trong văn nghị luận thường gặp như: - Thế nào là hạnh phúc? - “Uống nước nhớ nguồn” có ý nghĩa như thế nào? - Thật thà là gì?.... Mục đích của giải thích:
I. TÌM HIỂU CHUNG: 1. Mục đích của giải thích: - Trong đời sống, giải thích là làm cho hiểu rõ những điều chưa biết trong mọi lĩnh vực. - Trong văn nghị luận, giải thích là làm rõ vấn đề còn gây thắc mắc, giúp cho người đọc, người nghe nâng cao nhận thức, trí tuệ, hiểu một cách thấu đáo về những vấn đề ấy: từ đó bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm cho con người, định hướng hành động hợp với qui luật 2. Phương pháp giải thích:
I. TÌM HIỂU CHUNG: 1. Mục đích của giải thích: 2. Phương pháp giải thích: Tìm hiểu bài văn Lòng khiêm tốn:
Các câu định nghĩa:
C¸c c©u ®Þnh nghÜa: * Bµi v¨n: “Lßng khiªm tèn” “Lßng khiªm tèn cã thÓ ®­îc coi lµ mét b¶n tÝnh ... víi sù vËt. “Khiªm tèn lµ tÝnh nh· nhÆn..kh«ng ngõng häc hái”. “Khiªm tèn lµ th­êng hay tù cho m×nh lµ kÐm .. nhiÒu thªm n÷a”. “Khiªm tèn lµ con ng­êi hoµn toµn biÕt m×nh... ®èi víi mäi ng­êi. => Lµ mét trong nh÷ng c¸ch gi¶i thÝch. V× nã tr¶ lêi cho c©u hái: Khiªm tèn lµ g×? Biểu hiện:
- BiÓu hiÖn cña khiªm tèn: Nh· nhÆn, nhón nh­êng, lu«n h­íng vÒ phÝa tiÕn bé, tù khÐp m×nh vµo khu«n th­íc, kh«ng ngõng häc hái - §èi lËp víi khiªm tèn: khoe khoang, tù ®Ò cao m×nh. => Còng lµ mét trong nh÷ng c¸ch gi¶i thÝch . V× ®ã lµ thñ ph¸p nghÖ thuËt ®èi lËp, nã lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ cho lßng khiªm tèn. Nội dung giải thích:
- Chỉ ra cái lợi của khiêm tốn: Khiêm tốn là đức tính tốt nên được mọi người yêu quí và giúp đỡ. - Cái hại của không khiêm tốn: Đó là đức tính xấu, nên bị mọi người xa lánh. - Nguyên nhân của thói không khiêm tốn: Do con người quá tự đề cao mình, cho rằng thành tích của mình là quá mĩ mãn… => Được coi là nội dung giải thích. Phương pháp giải thích:
* Phương pháp giải thích: Người ta thường giải thích bằng các cách: nêu định nghĩa, kể ra các biểu hiện, so sánh, đối chiếu với các hiện tượng khác, chỉ ra các mặt lợi, hại, nguyên nhân, hậu quả, cách đề phòng hoặc noi theo,... của hiện tượng hoặc vấn đề được giải thích. Bố cục của bài văn:
* Bè côc cña bµi v¨n: Më bµi: §o¹n 1, 2 §­a vÊn ®Ò vµ chØ ra ®Æc ®iÓm cña vÊn ®Ò Th©n bµi: §o¹n 3, 4, 5 Gi¶i thÝch khiªm tèn §Æc ®iÓm cña tÝnh khiªm tèn T¹i sao con ng­êi cÇn khiªm tèn KÕt bµi: §o¹n 6, 7 KÕt thóc vÊn ®Ò gi¶i thÝch vµ nªu ý nghÜa. Yêu cầu:
Bài văn giải thích phải có mạch lạc, ngôn từ trong sáng, dễ hiểu. Không nên dùng những điều không ai hiểu để giải thích những điều người ta chưa hiểu. Muốn làm được bài giải thích tốt, phải học nhiều, đọc nhiều, vận dụng tổng hợp các thao tác giải thích phù hợp. Ghi nhớ:
Ghi nhớ: Giải thích trong văn nghị luận là làm cho người đọc hiểu rõ các tư tưởng, đạo lí, phẩm chất, quan hệ,... cần được giải thích nhằm nâng cao nhận thức, trí tuệ, bồi dưỡng tư tưởng, tỡnh cảm cho con người. Người ta thường giải thích bằng các cách: nêu định nghĩa, kể ra các biểu hiện, so sánh, đối chiếu với các hiện tượng khác, chỉ ra các mặt lợi, hại, nguyên nhân, hậu quả, cách đề phòng hoặc noi theo,... của hiện tượng hoặc vấn đề được giải thích. Bài văn giải thích phải có mạch lạc, ngôn từ trong sáng, dễ hiểu. Không nên dùng những điều không ai hiểu để giải thích những điều người ta chưa hiểu. Muốn làm được bài giải thích tốt, phải học nhiều, đọc nhiều, vận dụng tổng hợp các thao tác giải thích phù hợp. II. Luyện tập
Thảo luận nhóm:
THẢO LUẬN NHÓM So sánh chứng minh và giải thích:
Nhằm thuyết phục người đọc tin vào tính chân thật của vấn đề. Nhằm làm cho người đọc hiểu rõ về một vấn đề chưa biết. - Tinh thần yêu nước của nhân dân ta. - Đức tính giản dị của Bác Hồ. - Sự giàu đẹp của tiếng Việt. - Ý nghĩa văn chương. - Tự do và nô lệ - Óc phán đoán và óc thẩm mĩ. Bài tập:
* V¨n b¶n: Lßng nh©n ®¹o (L©m Ng÷ §­êng) - VÊn ®Ò ®­îc gi¶i thÝch: Lßng nh©n ®¹o - Ph­¬ng ph¸p gi¶i thÝch Nªu ®Þnh nghÜa: Lßng nh©n ®¹o tøc lµ lßng th­¬ng ng­êi KÓ ra c¸c biÓu hiÖn cña lßng th­¬ng ng­êi: «ng l·o hµnh khÊt, ®øa trÎ nhÆt tõng mÈu b¸nh, mäi ng­êi xãt th­¬ng. §Æt c©u hái: ThÕ nµo lµ biÕt th­¬ng ng­êi vµ thÕ nµo lµ lßng nh©n ®¹o? §èi chiÕu lËp luËn b»ng c¸ch ®­a ra c©u nãi cña Th¸nh G¨ng®i : “ Chinh phôc ®­îc mäi ng­êi ai còng cho lµ khã.. => lµm sao ph¸t huy lßng nh©n ®¹o ®Õn cïng vµ tét ®é vËy” Dặn dò:
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ - Học bài cũ : Học thuộc ghi nhớ và nắm được các cách giải thích trong văn nghị luận. Đọc thêm hai văn bản: Óc phán đoán và óc thẩm mỹ, Tự do và nô lệ - Soạn bài mới: Văn bản Sống chết mặc bay: trả lời các câu hỏi 1,2,3,4 trong phần đọc hiểu văn bản sgk tr81,82. Kết thúc: