Bài 48: SỰ CHUYỂN HOÁ NĂNG LƯỢNG
Trang bìa
Trang bìa
Khoa học tự nhiên 6 CHƯƠNG IX: NĂNG LƯỢNG Bài 48: SỰ CHUYỂN HOÁ NĂNG LƯỢNG
Ảnh
Khởi động
Đặt vấn đề
- Khi trời lạnh, ta thường xoa hai bàn tay vào nhau và thấy tay nóng lên. Tại sao? - Khi vỗ hai tay vào nhau, ta nghe được tiếng vỗ tay. Trong hoạt động này đã có sự chuyển hóa năng lượng nào?
- Khi trời lạnh, ta thường xoa hai bàn tay vào nhau và thấy tay nóng lên vì khi xoa hai bàn tay vào nhau có sự chuyển hóa năng lượng từ động năng sang nhiệt năng, nhiệt năng này làm tay ta ấm lên. - Khi vỗ hai tay vào nhau, ta nghe được tiếng vỗ tay. Trong hoạt động này đã có sự chuyển hóa năng lượng từ động năng sang năng lượng âm thanh.
I. Chuyển hoá năng lượng
Chuyển hoá năng lượng
I. Chuyển hoá năng lượng
Một quả bóng rổ được ném lên cao, sau khi đạt đến điểm cao nhất, nó rơi xuống mặt đất, rồi nảy lên (Hình 3.1a). Khi bóng đi lên, động năng chuyển hoá thành thế năng. Khi bóng rơi xuống, thế năng chuyển hoá thành động năng. Khi bóng chạm mặt đất và phát ra tiếng động, một phần năng lượng chuyển hoá thành nhiệt năng và năng lượng âm (Hình 3.1 b).
Ảnh
Hình 3.1
a) Chuyển động của quả bóng b) Sơ đồ chuyến hoá năng lượng của quả bóng
Câu hỏi 1
Bài tập kéo thả chữ
Gọi tên các dạng năng lượng xuất hiện khi đèn pin được bật sáng (Hình 3.2). Vẽ sơ đồ chỉ ra sự chuyển hóa năng lượng (còn được gọi là sơ đồ dòng năng lượng ) của đèn pin. ||Các dạng năng lượng xuất hiện khi đèn được bật sáng là: ||điện năng, quang năng. ||Sơ đồ chuyển hóa năng lượng: ||Hóa năng -> Điện năng -> Quang năng.
Câu hỏi 2
Bài tập kéo thả chữ
Hình 3.3 mô tả một máy sấy tóc đang hoạt động. Mũi tên trên sơ đồ dòng năng lượng cho thấy sự chuyển hóa điện năng thành ba dạng năng lượng khác. a) Tên ba dạng năng lượng đó là gì? b) Nêu thêm một thiết bị điện biến đổi điện năng thành các dạng năng lượng khác. a)|| Ba dạng năng lượng đó là: Động năng, nhiệt năng, năng lượng âm. b)|| Các thiết bị điện biến đổi điện năng thành các dạng năng lượng khác là: + ||Bóng đèn: biến đổi điện năng thành quang năng và nhiệt năng. +|| Quạt điện: biến đổi điện năng thành cơ năng.
Câu hỏi 3
Bài tập kéo thả chữ
Hóa năng có thể chuyển hóa thành các dạng năng lượng nào? - ||Hóa năng có thể chuyển hóa thành: điện năng, thế năng, || động năng, nhiệt năng, ánh sáng, âm.
Câu hỏi 4
Bài kiểm tra tổng hợp
Hoàn thành các câu sau đây bằng cách ghi vào vở (hay phiếu học tập) các từ hoặc cụm từ trong khung thích hợp với các khoảng trống, được đánh số thứ tự từ (1) đến (6). - a) Hóa năng lưu trữ trong thực phẩm, khi ta ăn, được chuyển hóa thành ...(1)||động năng || giúp ta đạp xe.
Hoàn thành các câu sau đây bằng cách ghi vào vở (hay phiếu học tập) các từ hoặc cụm từ trong khung thích hợp với các khoảng trống, được đánh số thứ tự từ (1) đến (6). - b) Hóa năng lưu trữ trong que diêm, khi cọ xát với vỏ bao diêm, được chuyển hóa thành ....(2)|| nhiệt năng|| và ...(3)||năng lượng ánh sáng|| - false - false - false - false - false - false
Hoàn thành các câu sau đây bằng cách ghi vào vở (hay phiếu học tập) các từ hoặc cụm từ trong khung thích hợp với các khoảng trống, được đánh số thứ tự từ (1) đến (6). - c) Hóa năng trong nhiên liệu (xăng, dầu, ) khi đốt cháy được chuyển hóa thành ....(4)||động năng||, ....(5)||điện năng|| và .....(6)||thế năng|| của máy bay, tàu hỏa. - false - false - false - false - false - false
Hoạt động
- Quấn một dây cao su xung quanh que tăm và luồn qua lõi ống chỉ như hình 3.4. - Dùng băng dính dán để giữ cố định que tăm vào ống chỉ. - Luồn dây cao su qua vòng đệm và quấn quanh bút chì. - Vặn bút chì để xoắn dây cao su. - Đặt ống chỉ trên một bề mặt mịn và thả tay giữ bút chì ra. a) Tại sao ống chỉ lăn được? b) Làm thế nào để ống chỉ lăn xa hơn?
Ống chỉ biết lăn
Thực hành
HÌnh 3.4
Hình 3.4
Ảnh
Trả lời Hoạt động
a) Ống chỉ lăn được là do khi ta vặn bút chì để xoắn dây cao su, tức là ta đã dự trữ một năng lượng. Khi đặt ống chỉ trên một bề mặt mịn và thả tay giữ bút chì ra thì năng lượng này đã chuyển hóa thành động năng làm ống chỉ lăn. b) Để ống chỉ lăn xa hơn thì ta cần cung cấp năng lượng nhiều hơn bằng cách vặn bút chì để xoắn dây cao su nhiều vòng hơn.
II. Định luật bảo toàn năng lượng
Định luật bảo toàn năng lượng
Thí nghiệm về sự bảo toàn năng lượng Thực hiện thí nghiệm sau đây để nghiên cứu về sự chuyển hoá và bảo toàn năng lượng trong một chuyển động cơ học. Chuẩn bị: Hai con lắc (gồm 2 quả cầu giống hệt nhau, treo bằng hai dây nhẹ dài bằng nhau), giá treo cố định, thước mét, tấm bìa đánh dấu hai điểm A, B có cùng độ cao (Hình 3.5).
Ảnh
Hình 3.5
Quả cầu (1) có lên đến điểm A, cùng độ cao với điểm B không?
Định luật bảo toàn năng lượng
Tiến hành: - Kéo quả cầu (2) đến điểm B (nằm trong mặt phẳng của tấm bìa như hình 3.5) rồi thả ra. - Quả cầu (2) chuyển động về vị trí ban đầu va chạm vào quả cầu (1), làm cho quả cầu (1) lên đến vị trí A cùng độ cao với vị trí B. Thảo luận: Thí nghiệm trên chứng tỏ điều gì?
Thí nghiệm chứng tỏ rằng năng lượng không tự sinh ra hoặc tự mất đi mà chỉ truyền từ vật này sang vật khác
Kết luận
Qua nhiều thí nghiệm chính xác, người ta đã rút ra Định luật bảo toàn năng lượng, phát biểu như sau: “Năng lượng không tự sinh ra hoặc tự mất đi mà chỉ chuyển hoá từ dạng này sang dạng khác hoặc truyền từ vật này sang vật khác”.
Em có biết
Thực ra quả cầu (1) không hoàn toàn lên đúng vị trí A. Tại sao?
Em có biết
Câu hỏi 1
Một em bé đang chơi xích đu trong sân. Muốn cho xích đu luôn lên tới độ cao ban đầu, thỉnh thoảng người mẹ phải đẩy xích đu (Hình 48.6). Tại sao cần làm như thế?
Ảnh
Trả lời câu hỏi 1
Muốn cho xích đu lên đến độ cao ban đầu, thỉnh thoảng người mẹ phải đẩy vào xích đu vì trong quá trình chuyển động, xích đu và cậu bé va chạm với không khí và lực cản của không khi làm tiêu hao một phần năng lượng của cậu bé và xích đu. Do đó thi thoảng cần phải đẩy vào xích đu để nó lên độ cao ban đầu.
Hoạt động
Quả bóng này
Chuẩn bị: 1 quả bóng tennis hoặc bóng cao su, thước dây (hoặc thước cuộn), một sợi dây dài hơn 1 m. Tiến hành: Thả rơi quả bóng tennis ở độ cao 1 m so với sàn nhà. Dùng sợi dây căng ngang ở độ cao 1 m để làm mốc (Hình 3.7). Yêu cầu các bạn trong nhóm đo độ cao mà quả bóng đạt được sau lần nảy đầu tiên.
Hình 3.7
Ảnh
Thảo luận
Quả bóng này
Thảo luận: - Nêu nhận xét về kết quả đo được. Giải thích tại sao? - Có phải trong trường hợp này định luật bảo toàn năng lượng không còn đúng?
- Nhận xét về kết quả đo được: Kết quả đo được nhỏ hơn 1m => Quả bóng không thể nảy trở lại độ cao ban đầu bởi vì không phải tất cả động năng của nó đều biến thành thế năng. - Không phải trong trường hợp này định luật bảo toàn năng lượng không còn đúng mà vì thực tế, luôn có một phần năng lượng của nó chuyển hóa thành năng lượng hao phí trong khi va chạm.
Câu hỏi 2
Bài kiểm tra tổng hợp
Hoàn thành các câu sau đây bằng cách ghi vào vở (hay Phiếu học tập) các từ hoặc cụm từ trong khung thích hợp với các khoảng trống, được đánh số thứ tự từ (1) đến (10). Ví dụ: (1) – thế năng. - a) Khi quả bóng được giữ yên ở trên cao, nó đang có ....(1) thế năng Khi quả bóng được thả rơi, .....(2)||thế năng|| của nó được chuyển hóa thành ...(3)||động năng|| - false - false - false - false - false - false
Hoàn thành các câu sau đây bằng cách ghi vào vở (hay Phiếu học tập) các từ hoặc cụm từ trong khung thích hợp với các khoảng trống, được đánh số thứ tự từ (1) đến (10). Ví dụ: (1) – thế năng. - b) Quả bóng không thể nảy trở lại độ cao ban đầu, nơi nó được thả rơi, bởi vì không phải tất cả ....(4)||động năng|| của nó biến thành ....(5)||thế năng||. Thực tế, luôn có một phần năng lượng của nó được chuyển hóa thành ....(6)|| điện năng|| và ....(7)||năng lượng âm|| trong khi va chạm. - false - false - false - false - false - false
Hoàn thành các câu sau đây bằng cách ghi vào vở (hay Phiếu học tập) các từ hoặc cụm từ trong khung thích hợp với các khoảng trống, được đánh số thứ tự từ (1) đến (10). Ví dụ: (1) – thế năng. - c) Trong quá trình chuyển động của quả bóng, luôn có sự ...(8)||chuyển hóa||từ dạng năng lượng này sang dạng năng lượng khác. Năng lượng toàn phần của quả bóng luôn được ....(9)|| bảo toàn|| không bao giờ ....(10)|| tự mất đi||hoặc được tạo ra thêm.
Em đã học
• Định luật bảo toàn năng lượng: Năng lượng không tự sinh ra hoặc tự mất đi mà chỉ chuyển hoá từ dạng này sang dạng khác hoặc truyền từ vật này sang vật khác.
Em có biết
Vận dụng sự chuyển hoá và bảo toàn năng lượng để giải thích một số hiện tượng có liên quan.
Dặn dò
Dặn dò
Ảnh
- Học hiểu phần trọng tâm của bài. - Chuẩn bị bài học sau: Bài 49: Năng lượng hao phí
Dặn dò
Lời cảm ơn
Ảnh