Công ty Cổ phần Mạng giáo dục Bạch Kim - 27 Huỳnh Thúc Kháng, Đống Đa, Hà Nội
Trang bìa
Trang bìa:
TIẾT 127 ÔN TẬP TẬP LÀM VĂN I. Văn biểu cảm
Thế nào là văn biểu cảm:
I. VAÊN BIEÅU CAÛM 1/ Theá naøo laø vaên baûn bieåu caûm: Teân caùc baøi vaên bieåu caûm (vaên xuoâi) ñaõ hoïc, ñoïc trong chöông trình ngöõ vaên 7 (taäp 1): Cổng trường mở ra; Mẹ tôi; Cuộc chia tay của những con búp bê. Một thứ quà lúa non: cốm; Cây tre Việt Nam; Sài Gòn tôi yêu; Mùa xuân của tôi; => Trường học; Vì sao hoa cúc có nhiều cánh nhỏ; Hoa học trò; Những tấm lòng cao cả; Cảm nghĩ về một bài ca dao... => Vaên baûn bieåu caûm xuaát phaùt töø nhu caàu bieåu loä tình caûm cuûa con ngöôøi. Vì vaäy vaên bieåu caûm vieát ra ñeå bieåu ñaït tình caûm, caûm xuùc söï ñaùnh giaù cuûa con ngöôøi ñoái vôùi theá giôùi xung quanh, khôi gôïi tình caûm, söï ñoàng caûm ngöôøi ñoïc. Đặc điểm của văn biểu cảm:
2. Đặc điểm của văn biểu cảm Trong vaên baûn: Muøa xuaân cuûa toâi – Vuõ Baèng. Taùc giaû taäp trung bieåu ñaït tình caûm naøo? Muøa xuaân cuûa toâi – Muøa xuaân raát rieâng trong hoài öùc cuûa ngöôøi xa xöù. – Muøa xuaân trong loøng toâi. Trong vaên baûn: Muøa xuaân cuûa toâi, taùc giaû taäp trung boäc loä tình caûm cuûa mình qua hình aûnh aån duï, töôïng tröng tieâu bieåu naøo cuûa Muøa xuaân thaùng gieâng? Hình aûnh aån duï töôïng tröng: “Möa rieâu rieâu, gioù laønh laïnh, coù tieáng nhaïn keâu trong ñeâm xanh, coù tieáng troáng cheøo voïng laïi töø nhöõng thoân xoùm xa xa, coù caâu haùt hueâ tình cuûa coâ gaùi ñeïp nhö thô moäng. Caùi reùt ngoït ngaøo, chôù khoâng coøn teâ buoát caêm caêm nöõa” Biểu cảm trong văn bản "Mùa xuân của tôi":
Theo em, tình caûm trong vaên baûn “Muøa xuaân cuûa toâi” taïo ra söï xuùc ñoäng nhö theá naøo? Bằng nhiều cách khác nhau: Suy tưởng, liên tưởng, hồi tưởng trong tâm trạng buồn xa quê, bồi hồi. . . đã bao nhiêu năm tháng cách xa, qua cả không gian, thời gian nhưng nhớ đến mùa xuân tháng giêng là rạo rực, xôn xao, ấm áp hiện về, sống lại trong lòng, đặc biệt là tâm trạng con người. Đặc điểm của văn bản biểu cảm:
2/ Đặc điểm của văn bản biểu cảm: Có thể chọn một hình ảnh có ý nghĩa ẩn dụ, tượng trưng nào đó để gửi gắm tình cảm, tư tưởng (Biểu cảm gián tiếp). Biểu đạt bằng cách thổ lộ trực tiếp những nỗi niềm, cảm xúc trong lòng. (Biểu cảm trực tiếp) Các yếu tố miêu tả trong văn biểu cảm:
3/ Caùc yeáu toá mieâu taû trong vaên bieåu caûm: Trong vaên bieåu caûm, yeáu toá mieâu taû coù vai troø gì? Cho ví duï? Yeáu toá mieâu taû trong vaên bieåu caûm khoâng nhaèm muïc ñích taùi hieän söï vaät, hieän töôïng maø kheâu gôïi caûm xuùc vaø chòu söï chi phoái cuûa caûm xuùc. Cho neân söï vaät, hieän töôïng trong vaên bieåu caûm hieän ra vôùi hình daùng, maøu saéc thaám ñaãm tình caûm, caûm xuùc cuûa ngöôøi vieát. Ví duï: Muøa xuaân cuûa Haø Noäi – laø muøa xuaân coù möa rieâu rieâu, gioù laønh laïnh, coù tieáng nhaïn keâu trong ñeâm xanh, coù tieáng troáng cheøo voïng laïi töø nhöõng thoân xoùm xa xa, coù caâu haùt hueâ tình cuûa coâ gaùi ñeïp nhö thô moäng . . . => Gôïi noãi buoàn hoaøi nieäm da dieát, tình yeâu queâ höông ñaàm thaám, ñaäm saâu maø khaéc khoaûi nao loøng. Các yếu tố tự sự trong bài văn biểu cảm:
4/ Caùc yeáu toá töï söï trong vaên bieåu caûm: Trong vaên bieåu caûm, yeáu toá töï söï coù vai troø nhö theá naøo? Cho ví duï? Vai troø yeáu toá töï söï trong vaên bieåu caûm laø tình caûm, caûm xuùc phaûi coù söï vaät, söï vieäc cuï theå ñeå boäc loä gưûi gaém. Söï vaät nhôø mieâu taû, söï vieäc thì nhôø töï söï. Ví duï: “Nhang traàm, ñeøn neán vaø nhaát laø baàu khoâng khí gia ñình ñoaøn tuï eâm ñeàm, treân kính döôùi nhöôøng tröôùc nhöõng baøn thôø Phaät, baøn thôø Thaùnh, baøn thôø toå tieân laøm cho loøng anh aám laï luøng, tuy mieäng chaúng noùi ra nhöng trong loøng thì caûm nhö coù khoâng bieát bao nhieâu laø hoa môùi nôû, böôùm ra raøng môû hoäi lieân hoan” => Chuyeän thôø cuùng toå tieân aám aùp laï luøng Yếu tố tự sự, miêu tả và cảm nghĩ của tác giả:
Hãy chỉ ra yếu tố tự sự và miêu tả trong đoạn văn và cảm nghĩ của tác giả. Nếu không có yếu tố tự sự và miêu tả thì yếu tố biểu cảm có thể được bộc lộ được hay không ? Những ngón chân của bố khum khum, lúc nào cũng như bám vào đất để khỏi trơn ngã. Người ta nói “Đấy là bàn chân vất vả”. Gan bàn chân bao giờ cũng xám xịt và lỗ rỗ, bao giờ cũng khuyết một miếng, không đầy đặn như gan bàn chân người khác. Mu bàn chân mốc trắng, bong da từng bãi, lại có nốt lấm tấm. Đêm nào bố cũng ngâm nước nóng hoà muối, gãi lấy gãi để rồi xỏ vào đôi guốc mộc. Khi ngủ bố rên, rên vì đau mình, nhưng cũng rên vì nhức chân. Rượu tê thấp không tài nào xoa bóp khỏi. Bố đi chân đất. Bố đi ngang dọc đông tây đâu đâu con không hiểu. Con chỉ thấy ngày nào bố cũng ngâm chân xuống nước, xuống bùn để câu quăng. Bố tất bật đi từ sương còn đẫm ngọn cây ngọn cỏ. Khi bố về cũng là lúc cây cỏ đẫm sương đêm. Cái thúng câu bao lần chà đi xát lại bằng sắn thuyền. Bố ơi ! Bố chữa làm sao được lành lặn đôi bàn chân ấy: đôi bàn chân dầm sương dãi nắng đã thành bệnh. (Duy Khán, “Tuổi thơ im lặng”) Cách làm:
Khi muoán baøy toû tình thöông yeâu, loøng ngöôõng moä ngôïi ca ñoái vôùi moät con ngöôøi, söï vaät, hieän töôïng thì em phaûi neâu leân ñöôïc ñieàu gì cuûa con ngöôøi, söï vaät, hieän töôïng ñoù? Phaûi khaéc hoïa ñoái töôïng theo moät caùch naøo ñoù thì môùi coù côù ñeå boäc loä tình caûm. Ví duï: “U toâi ñaõ ñi nguû töø laâu. Nhöng toâi buoâng buùt, nhìn ra boán beân, choã naøo cuõng thaáy boùng u. caùi boùng ñen ñuûi, hoøa laãn vôùi boùng toái veõ neân moät khuoân maët traêng traéng vôùi ñoâi maét nhoû, loøng ñen nhuoäm moät maøu naâu ñoáng. . . “ (Coû daïi cuûa Toâ Hoaøi) => Khôûi phaùt trong taâm töôûng, töôûng töôïng: Nhìn ra boán beân choã naøo cuõng thaáy boùng u. bôõi ñoù laø tình maãu töû thöôøng tröïc. Ngôn ngữ trong văn biểu cảm:
5/. Ngoân ngöõ trong vaên bieåu caûm: Ngoân ngöõ bieåu caûm ñoøi hoûi phaûi söû duïng bieän phaùp tu töø nhö theá naøo? Cho ví duï? Ngoân ngöõ trong vaên bieåu caûm thöôøng söû duïng caùc bieän phaùp tu töø nhö so saùnh, aån duï, nhaân hoùa, ñieäp ngöõ. Ví duï: “Caùi ñoøn gaùnh hai ñaàu cong vuùt leân nhö chieác thuyeàn roàng” So saùnh veõ ra saéc ñeïp rieâng coâ gaùi ngoaïi thaønh, vöøa nhaán vaøo choã ñoäc ñaùo, sang troïng, coå truyeàn. Ví duï: “Saøi Goøn cöù treû hoaøi nhö moät caây tô ñöông ñoä noõn naø. . . ” Ví duï: “Ai baûo ñöôïc non ñöøng thöông nöôùc, böôùm ñöøng thöông hoa, traêng ñöøng thöông gioù ; ai caám ñöôïc trai thöông gaùi, ai caám ñöôïc meï yeâu con ; ai caám ñöôïc coâ gaùi coøn son nhôù choàng . . . ” Điền nội dung thích hợp vào ô trống:
Ñieàn noäi dung thích hôïp vaøo oâ troáng Baøy toû thaùi ñoä tình caûm söï ñaùnh giaù cuûa con ngöôøi vôùi thieân nhieân vaø cuoäc soáng. Caùc yeáu toá hình thaønh ñeå theå hieän caûm xuùc ñoù laø töï söï vaø mieâu taû. Ñeå gôûi gaám tö töôûng tình caûm hoaëc bieåu ñaït baèng caùch thoå loä tröïc tieáp noãi nieàm caûm xuùc trong loøng. Ñoàng caûm vôùi suy nghó ñaùnh giaù thoâng qua vieäc mieâu taû ñoái töôïng. Bieåu caûm tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp. Ngoân ngöõ söû duïng ngoâi thöù nhaát “Toâi”, “Em” Lôøi than, lôøi nhaén, lôøi hoâ. Duøng bieän phaùp tu töø so saùnh, aån duï, nhaân hoùa, ñieäp ngöõ. Bố cục bài văn biểu cảm:
Ñieàn vaøo oâ troáng nhöõng thoâng tin caàn thieát. Giôùi thieäu ñoái töôïng caàn mieâu taû ñöôïc duøng laøm phöông tieän bieåu caûm. Ñaëc ñieåm, phaåm chaát cuûa ñoái töôïng ñöôïc mieâu taû bieåu caûm. Thoâng tin ñaèng sau söï mieâu taû: Suy nghó => tình caûm => ñaùnh giaù => bieåu caûm. Vai troø cuûa ñoái töôïng mieâu taû trong vieäc hình thaønh caûm xuùc. Bài tập:
Bài tập: Đọc 2 đoạn văn dưới đây, cho biết đoạn nào là đoạn biểu cảm về tác phẩm thơ. Căn cứ vào những đặc điểm nào mà em có thể nhận biết? Đoạn 1: … Còn câu thơ thứ hai thì ánh trăng lại chiếu xuống khắp nơi, lồng vào những cây cổ thụ để rồi lại tạo nên hàng nghìn bông hoa được thêu dệt bởi cái bóng của cây cổ thụ. Tuy câu thơ chỉ có hai màu sáng và tối, đen và trắng, nhưng không vì thế mà làm giảm đi cái vẻ đẹp quấn quýt của ánh trăng và mọi vật phía dưới. Đoạn 2: … Cảnh rừng Việt Bắc âm u vắng lặng nay qua lời thơ của Bác đã trở nên có hồn, có vẻ. Câu thơ tâm đắc của em là câu thứ hai: "Trăng lồng cổ thụ, bóng lồng hoa``. Cả cánh rừng Việt Bắc như in bóng vào nhau, câu thơ làm em suy nghĩ: Liệu đó có phải là một khung cảnh thần tiên? Bóng lá, bóng hoa được ánh trăng sáng bạc rọi xuống đẹp mê hồn! Ước gì em cũng được ngắm trăng lúc đó với Bác! Củng cố:
- Vieát moät ñoaïn vaên bieåu caûm veà ngöôøi thaân. - Theá naøo laø vaên bieåu caûm? - Caùc yeáu toá töï söï vaø mieâu taû trong vaên bieåu caûm. - Caùc bieän phaùp tu töø trong vaên bieåu caûm: So saùnh, nhaân hoùa, ñieäp ngöõ, aån duï. . . Dặn dò:
- Ghi laïi caùc vaên baûn nghò luaän ñaõ hoïc. - Nhöõng ñaëc ñieåm cô baûn trong vaên nghò luaän: Luaän ñieåm laø gì? Luaän cöù laø gì? Luaän chöùng laø gì? Kết thúc: