BÀI 8. CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
BÀI 8. CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945
Mục tiêu bài học
Mục tiêu bài học
Ảnh
Mục tiêu:
Nêu được tình hình Việt Nam dưới ách thống trị của Pháp - Nhật Bản. Nhận biết được sự chuẩn bị của nhân dân Việt Nam tiến tới khởi nghĩa giành chính quyền: chuyển hướng chiến lược của Đản Cộng sản Đông Dương; sự ra đời của mặt trận Việt Minh; cao trào kháng Nhật cứu nước. Trình bày được diễn biến chính của Cách mạng tháng tám năm 1945 và sự ra đời của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Mở đầu
Mở đầu
Ảnh
Mở đầu
Chiều ngày 2-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản “Tuyên ngôn Độc lập", khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Đó là thành quả của Cách mạng tháng Tám – một cuộc cách mạng vĩ đại, vĩnh viễn đi vào lịch sử dân tộc như một mốc son chói lọi. Bài học sẽ giúp chúng ta tìm hiểu tiến trình cách mạng đã diễn ra như thế nào? Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa của cuộc cách mạng là gì?
Hình ảnh minh họa
Ảnh
Kiến thức mới
1. Việt Nam dưới ách thống trị của Pháp - Nhật Bản
Ảnh
1. Việt Nam dưới ách thống trị của Pháp - Nhật Bản:
- Tháng 9 - 1939, Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ, thực dân Pháp ở Đông Dương thủ tiêu các quyền lợi dân sinh, dân chủ, giải tán các hội ái hữu, bắt giam những người yêu nước. - Ngày 22 - 9 - 1940, Nhật Bản xâm lược Việt Nam, thực dân Pháp nhanh chóng đầu hàng, đẩy nhân dân Việt Nam vào tình cảnh "một cổ hai tròng". Cuộc sống của đại bộ phận nhân dân, kể cả tầng lớp tri thức, tư sản dân tộc đều bị đẩy đến "bước đường cùng".
Câu hỏi
Ảnh
Câu hỏi: Dựa vào các tư liệu 8.2, 8.3, 8.4 và thông tin trong bài, hãy nêu những nét chính của tình hình Việt Nam dưới ách thống trị của Pháp và Nhật Bản. Quan sát tư liệu 8.1, hãy giải thích thế nào là tình cảnh “một cổ hai tròng mà nhân dân ta phải chịu đựng?
Trả lời: + Tình hình kinh tế, chính trị, tư tưởng, văn hóa - xã hội ở Việt Nam rất phức tạp, mâu thuẫn giai cấp và dân tộc ngày càng sâu sắc thêm. Nhân dân ta đã đứng lên đấu tranh chống lại phát xít Nhật và thực dân Pháp, đòi lại quyền tự do, độc lập cho dân tộc. Tuy nhiên, Nhật và Pháp đã cấu kết với bè lũ tay sai, dùng các thủ đoạn dã man, tàn ác, kể cả thủ đoạn “trói buộc vǎn hoá và giết chết vǎn hoá Việt Nam” để thực hiện mưu đồ xâm lược của chúng. + Tình cảnh “một cổ hai tròng” xuất phát từ dòng lịch sử, tháng 9-1939, chiến tranh thế giới lần thứ hai bùng nổ. Tháng 6-1940, Pháp đầu hàng phát xít Đức. Lợi dụng cơ hội này, cuối tháng 9-1940, phát xít Nhật kéo quân vào Đông Dương. Việt Nam trải cảnh một cổ hai tròng khi Nhật ép Pháp nhường quyền cai trị để bóc lột Đông Dương nhằm đáp ứng các yêu cầu chiến tranh mà một đế quốc sắp bại trận phải đối mặt.
Nhân vật lịch sử
Ảnh
Hình 8.1
Ảnh
Hình 8.2 và 8.3
Ảnh
Ảnh
Hình 8.4
Ảnh
2. Chuẩn bị tiến tới khởi nghĩa dành chính quyền
Ảnh
2. Chuẩn bị tiến tới khởi nghĩa dành chính quyền:
- Hai tháng sau Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ, trước những chuyển biến của thời cuộc, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương (tháng 11 - 1939) chủ trương chuyển hướng chiếc lược, đặt nhiệm vụ giải phóng dân tộc lên hàng đầu. - Tháng 5 - 1941, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương lần thứ 8 đã khẳng định nhiệm vụ chủ yếu, trước mắt của cách mạng Việt Nam là giải phóng dân tộc.
- - Tiếp (2. Chuẩn bị tiến tới khởi nghĩa dành chính quyền)
Ảnh
2. Chuẩn bị tiến tới khởi nghĩa dành chính quyền:
- Ngày 9 - 3 - 1945, Nhật tiến hành cuộc đảo chính lạt đổ Chính quyền thộc địa Pháp trên toàn Đông Dương. Ngay đêm hôm đó, Ban Thường vụ Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương họp hội nghị mở rộng. - Ngày 12 - 3 - 1945, hội nghị ra chỉ thị "Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta", xác định phát xít Nhật trở thành kẻ thù chính của nhân dân Đông Dương. - Tròn tháng 3 - 1945, khởi nghĩa từng phần diễn ra ở một số địa phương như Tiên Du (Bắc Ninh), Bần Yên Nhân (Hưng Yên), Ba Tơ (Quãng Ngãi), ...Chính quyền cách mạng được thành lập ở nhiều nơi, Phong trào "Phá kho thóc Nhật, giiar quyết nạn đói" lan rộng trên toàn quốc.
Hình 8.5
Ảnh
Hình 8.6
Ảnh
Hình 8.7
Ảnh
Hình 8.8
Ảnh
3. Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 và sự ra đời nước Việt Nam Dân chủ Cộng Hòa
Ảnh
3. Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 và sự ra đời nước Việt Nam Dân chủ Cộng Hòa:
- Tháng 8 - 1945, chiến tranh thế giới thứ hai đang ở những ngày cuối cùng. Quân Đồng minh tiến công mạnh mẽ vào quân đội Nhật ở châu Á - Thái Bình Dương. Ngày 15 - 8 - 1945, phát xít nhật đầu hàng. - Ngay từ ngày 13 - 8 - 1945, Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc được thành lập. Đêm hôm đó, Ủy ban phát đi bản Quân lệnh số 1, hướng dẫn cách thức khởi nghĩa giành chính quyền trên cả nước. Ngày 14 và 15 - 8 - 1945, Hội nghị toàn quốc của Đảng Cộng sản Đông Dương họp ở Tân Trào (Tuyên Quang) thông qua kế hoạch lãnh đạo toàn dân.
Câu hỏi
Ảnh
Câu hỏi: Dựa vào tư liệu 8.11 và thông tin trong bài, hãy trình bày diễn biến chính của Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 và sự ra đời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Em có đồng ý với quan điểm cho rằng: Khu giải phóng với "thủ đô” Tân Trào đóng vai trò là “bàn đạp” cho thể trận tổng khởi nghĩa giành chính quyền tháng Tám năm 1945? Tại sao?
Trả lời: + Diễn biến chính: – Từ ngày 14/08/1945, căn cứ vào tình hình cụ thể của địa phương và vận dụng chỉ thị “Nhật – Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”, Việt Minh đã phát động tổng khởi nghĩa và giành được thắng lợi. – Chiều 16/8/1945, theo lệnh của Ủy ban khởi nghĩa, một đơn vị của Đội Việt Nam Giải phóng quân do Võ Nguyên Giáp chỉ huy tiến về giải phóng thị xã Thái Nguyên. – Ngày 18/8/1945, nhân dân Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Quảng Nam giành chính quyền ở tỉnh lị sớm nhất trong cả nước.
- Trả lời 1
Ảnh
Trả lời 1: – Tại Hà Nội, ngày 19/8/1945, hàng vạn nhân dân đánh chiếm cơ quan đầu não của địch như Phủ Khâm sai, trại Bảo an binh, Tòa Thị chính. Tối 19/8, cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở Hà Nội thắng lợi. – Ngày 23/8, hàng vạn nhân dân Huế biểu tình thị uy, chiếm công sở. Chính quyền về tay nhân dân. – Ngày 25/8, tổng khởi nghĩa thắng lợi ở Sài Gòn. – Khởi nghĩa thắng lợi ở 3 thành phố lớn: Hà Nội, Huế, Sài Gòn đã tác động đến các địa phương trong nước, quần chúng các tỉnh còn lại nối tiếp nhau khởi nghĩa. Hà Tiên và Đồng Nai Thượng là những nơi giành chính quyền muộn nhất (28/8). – Chiều 30/8 vua Bảo Địa thoái vị, triều đình phong kiến nhà Nguyễn hoàn toàn sụp đổ.
- Trả lời 2
Ảnh
Trả lời 2: Sự ra đời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà: – Ngày 25/8/1945, Chủ tich Hồ Chí Minh cùng Trung ương Đảng và Uỷ ban Dân tộc giải phóng Việt Nam từ Tân Trào về đến Hà Nội. – Ngày 28/8/1945, Uỷ ban Dân tộc giải phóng Việt Nam cải tổ thành Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng Hòa. – Ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ lâm thời đọc “Tuyên ngôn độc lập”, trịnh trọng tuyên bố với toàn thể quốc dân và cả thế giới: Nước Việt Nam dân chủ cộng hoà thành lập. Đồng ý với quan điểm khu giải phóng với "thủ đô” Tân Trào đóng vai trò là “bàn đạp” cho thể trận tổng khởi nghĩa giành chính quyền tháng Tám năm 1945 vì tháng 5/1945, Tân Trào được chọn làm trung tâm chỉ đạo cách mạng, là thủ đô Khu giải phóng.
Thư kêu gọi
Ảnh
Hình 8.10
Ảnh
Hình 8.11
Ảnh
Hình 8.12
Ảnh
4. Nguyên nhân thắng lợi, ý nghĩa lịch sử của cách mạng tháng tám năm 1945
Ảnh
4. Nguyên nhân thắng lợi, ý nghĩa lịch sử của cách mạng tháng tám năm 1945:
Nguyên nhân thắng lợi: + Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945 trước hết là do có sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương, đứng đầu là lãnh tụ Hồ Chí Minh. Đảng đã đề ra đường lối cách mạng đúng đắn, có quá trình chuẩn bị trong suốt 15 năm và chớp thời cơ phát động quần chúng nổi dậy giành chính quyền. + Dân tộc Việt Nam có truyền thống yêu nước nồng nàn. Vì vậy, khi Đảng Cộng sản Đông Dương và Mặt trận Việt Minh giương cao ngọn cờ cứu nước thì toàn thể "Đồng bào" nhất trí, đồng quyết tâm giành độc lập, tự do.
Câu hỏi
Ảnh
Câu hỏi: Đọc tư liệu 8.9, 8.13 và thông tin trong bài, hãy nêu nguyên nhân thắng lợi và rút ra ý nghĩa lịch sử của Cách mạng tháng Tám năm 1945. Theo em, Đảng Cộng sản Đông Dương có vai trò như thế nào trong Cách mạng tháng Tám năm 1945?
Trả lời: Nguyên nhân thắng lợi: – Nguyên nhân khách quan: Chiến thắng của quân Đồng minh trong cuộc chiến tranh chống phát xít tạo cơ hội thuận lợi cho nhân dân Việt Nam đứng lên Tổng khởi nghĩa.
- Trả lời 1
Ảnh
Trả lời 1: Nguyên nhân chủ quan: + Truyền thống yêu nước nồng nàn, từng trải qua những cuộc đấu tranh kiên cường, bất khuất cho độc lập, tự do. Vì vậy, khi Đảng Cộng sản Đông Dương và Mặt trận Việt Minh phất cao cờ cứu nước thì toàn dân nhất tề đứng lên cứu nước, cứu nhà. + Có sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương, đứng đầu là Hồ Chí Minh, đã đề ra đường lối đúng đắn, sáng tạo. Đảng đã có quá trình chuẩn bị lâu dài, chu đáo, rút kinh nghiệm qua thực tiễn đấu tranh, đặc biệt là lãnh đạo chuẩn bị lực lượng chính trị, lực lượng vũ trang và căn cứ địa cách mạng trong giai đoạn vận động giải phóng dân tộc 1939 – 1945. Các cấp bộ Đảng và Việt Minh từ Trung ương đến địa phương linh hoạt, sáng tạo chỉ đạo khởi nghĩa, chớp thời cơ phát động quần chúng nổi dậy giành chính quyền.
- Trả lời 2
Ảnh
Trả lời 2: Đối với trong nước: + Mở ra bước ngoặt lớn trong lịch sử dân tộc, phá tan xiềng xích nô lệ của Pháp hơn 80 năm và Nhật gần 5 năm, chấm dứt chế độ phong kiến, lập nên Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. + Mở đầu kỉ nguyên mới của dân tộc: kỉ nguyên độc lập, tự do, kỉ nguyên nhân dân nắm chính quyền, làm chủ đất nước. + Đảng Cộng sản Đông Dương từ chỗ phải hoạt động bí mật, bất hợp pháp, trở thành một Đảng cầm quyền và hoạt động công khai. Nhân dân Việt Nam từ địa vị nô lệ, bước lên địa vị người làm chủ đất nước. + Đối với thế giới: + Góp phần vào thắng lợi của cuộc chiến tranh chống chủ nghĩa phát xít; chọc thủng hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc. + Cổ vũ các dân tộc thuộc địa trong cuộc đấu tranh tự giải phóng; có ảnh hưởng trực tiếp đến cách mạng Lào và Campuchia.
Ý nghĩa lịch sử
Ảnh
Ý nghĩa lịch sử:
- Cách mạng tháng Tám năm 1945 là một sự kiện vĩ đại trong lịch sử dân tộc Việt Nam. Cuộc cách mạng đã lật đổ ách thống trị của Pháp - Nhật, xóa bỏ hoàn toàn chế độ phong kiến, lập Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. - Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945 đã cổ vũ tinh thần đấu tranh giành độc lập của nhân dân các nước thuộc địa và phụ thuộc trên thế giới, nhất là đối với Lào và Cam-pu-chia.
Luyện tập
Luyện tập 1
Ảnh
Câu hỏi:
- Hãy hoàn thành niên biểu về Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 và sự ra đời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa theo mẫu dưới đây.
Ảnh
Luyện tập 2
Ảnh
Câu hỏi:
Hãy phân tích nguyên nhân thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945 qua lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh ngày 18-8 – 1945: "Hỡi đồng bào yêu quý! Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta".
Vận dụng
Vận dụng
Ảnh
Vận dụng
Theo em, bài học lịch sử nào của Cách mạng tháng Tám năm 1945 có thể vận dụng và phát huy trong công cuộc xây dựng đất nước hiện nay.
Cảm ơn
Cảm ơn
Ảnh