BÀI 16. CÔNG CUỘC XÂY DỰNG ĐẤT NƯỚC THỜI TRẦN (1226 - 1400)
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
BÀI 16. CÔNG CUỘC XÂY DỰNG ĐẤT NƯỚC THỜI TRẦN (1226 - 1400)
LỊCH SỬ 7
Ảnh
Mục tiêu bài học
Học xong bài này, em sẽ
Ảnh
Hình vẽ
Học xong bài này em sẽ:
Mô tả được sự thành lập của nhà Trần và đánh giá được vai trò của Trần Thủ Độ. Trình bày được những nét chính về tình hình chính trị, kinh tế và xã hội thời Trần. Nêu được những thành tựu chủ yếu về văn hóa thời Trần.
Khởi động
Khởi động (Khởi động)
Hình vẽ
Trong tác phẩm ''Lịch sử nước ta'' (1941), Hồ Chí Minh đã viết về nhà Trần:
Ảnh
Vậy nhà Trần được thành lập như thế nào? Tình hình chính trị, kinh tế, xã hội và văn hóa của nước Đại Việt dưới thời Trần ra sao?
''Đời Trần văn giỏi võ nhiều, Ngoài dân thịnh vượng trong triều hiền minh''.
Hình thành kiến thức
1. Sự thành lập của nhà Trần
Ảnh
1. Sự thành lập của nhà Trần
a. Tìm hiểu
- Quan sát hình ảnh:
Hình 16.1. Cổng đền Trần (Nam Định)
b. Trả lời câu hỏi
b. Trả lời câu hỏi
Ảnh
Hình vẽ
Ảnh
Đọc thông tin và quan sát hình 16.1, hãy mô tả sự thành lập của nhà Trần và nêu vai trò của Trần Thủ Độ đối với sự thành lập của nhà Trần.
c. Kết luận
Ảnh
Ảnh
Từ cuối thế kỉ XII, nhà Lý suy yếu, tình hình đất nước rối ren. Vua Lý Huệ Tông ốm yếu, mọi việc trong triều đều do họ Trần quyết định. Năm 1224, vua Lý Huệ Tông lập công chúa Chiêu Thánh làm Hoàng thái tử, rồi truyền ngôi, hiệu là Lý Chiêu Hoàng. Năm 1226, Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho Trần Cảnh. Nhà Trần được thành lập.
c. Kết luận
2. Tình hình chính trị
2. Tình hình chính trị
a. Hoạt động
Hình vẽ
Ảnh
Đọc thông tin và tư liệu, hãy trình bày những nét chính về tình hình chính trị của Đại Việt dưới thời Trần.
Ảnh
b. Kết luận
Ảnh
Ảnh
b. Kết luận
Bộ máy nhà nước tổ chức theo chế độ quân chủ trung ương tập quyền, gồm 3 cấp: triều đình, các đơn vị hành chính trung gian và cấp hành chính cơ sở. Điểm độc đáo của nhà Trần là chế độ Thái thượng hoàng, các chức vụ quan trọng đều do tôn thất họ Trần nắm giữ. Quân đội: Ngoài quân bộ, quân thủy có cấm quân, biên quân và lộ quân, được xây dựng theo chính sách ''Ngụ binh ư nông''. Được rèn luyện theo chủ trương ''Quân cốt tinh nhuệ, không cốt đông''.
Luật pháp: Năm 1230, nhà Trần ban hành bộ Quốc triều thông chế. Năm 1341 vua Trần Dụ Tông cho biên soạn bộ Quốc triều hình luật (còn gọi là Hình thư).
3. Tình hình kinh tế
3. Tình hình kinh tế
a. Tìm hiểu
- Quan sát sơ đồ 16.1 và hình 16.2:
Ảnh
- Hình 16.2 (a. Tìm hiểu)
Ảnh
Hình 16.2. Chậu và thạp gốm thời Trần.
b. Trả lời câu hỏi
Hình vẽ
Ảnh
Đọc thông tin, tư liệu và quan sát sơ đồ 16.1, hình 16.2, em hãy:
b. Trả lời câu hỏi
Trình bày những nét chính về tình hình kinh tế thời Trần. Cho biết mối quan hệ giữa sự phát triển kinh tế thủ công nghiệp và thương nghiệp.
Ảnh
c. Kết luận
Ảnh
Ảnh
c. Kết luận
Nông nghiệp: ban hành nhiều chính sách như kêu gọi dân phiêu tán trở về quê cũ sản xuất, khuyến khích khai khẩn đất hoang, cấm giết mổ và trộm cắp trâu bò,... Thủ công nghiệp: duy trì các xưởng thủ công nhà nước, chuyên đúc tiền, sản xuất vũ khí,...Thủ công nghiệp dân gian có nhiều nghề phổ biến, như làm đồ gốm, rèn sắt,... Thương nghiệp: buôn bán sầm uất, các chợ ra đời, buôn hàng chuyến bằng thuyền. Thăng Long là trung tâm buôn bán sầm uất nhất cả nước. Giao lưu buôn bán với thương nhân nước ngoài tại các cảng, các cửa biển như cảng Vân Đồn,...
4. Tình hình xã hội
4. Tình hình xã hội
a. Hoạt động
Hình vẽ
Ảnh
Đọc thông tin và tư liệu, em hãy trình bày tình hình xã hội thời Trần và rút ra nhận xét.
Ảnh
b. Kết luận
Ảnh
Ảnh
b. Kết luận
Vương hầu, quý tộc tích thêm nhiều ruộng đất, là tầng lớp có đặc quyền, đặc lợi. Tầng lớp địa chủ có nhiều ruộng đất tư cho nông dân cày cấy để thu tô. Nông dân cày cấy ruộng công ở các làng xã là tầng lớp đông đảo nhất, nông dân lĩnh canh đông hơn trước. Tầng lớp thợ thủ công, thương nhân chiếm tỉ lệ nhỏ nhưng ngày càng đông. Nông nô, nô tì là tầng lớp thấp kém nhất trong xã hội, họ bị lệ thuộc về quý tộc.
5. Tình hình văn hóa
5. Tình hình văn hóa
a. Tìm hiểu
- Quan sát sơ đồ 16.2 và hình 16.3:
Ảnh
Sơ đồ 16.2. Một số hoạt động, chính sách và thành tựu giáo dục thời Trần
- Hình 16.3 (5. Tình hình văn hóa)
Ảnh
Hình 16.3. Tháp chùa Phổ Minh (Nam Định)
b. Trả lời câu hỏi
b. Trả lời câu hỏi
Hình vẽ
Ảnh
Đọc thông tin, tư liệu và quan sát sơ đồ 16.2 và hình 16.3, em hãy trình bày những nét chính về tình hình văn hóa thời Trần.
Ảnh
c. Kết luận
Ảnh
Ảnh
- Tư tưởng, tôn giáo, tín ngưỡng:
Nho giáo ngày càng phát triển, các nhà nho được bổ nhiệm giữ những chức vụ quan trọng. Đạo Phật tiếp tục được nhà nước duy trì và phát triển. Những tín ngưỡng cổ truyền vẫn phổ biến trong nhân dân và có phần phát triển hơn như tục thờ cúng tổ tiên, thờ các anh hùng dân tộc. Các hoạt động văn hóa như ca hát, chèo tuồng, múa rối,...rất phổ biến và phát triển.
c. Kết luận
- Ý 2 (c. Kết luận)
Ảnh
Ảnh
- Văn học, giáo dục và khoa học kĩ thuật
Văn học: chữ Hán và chữ Nôm rất phong phú, vói nội dung chủ yếu là ca ngợi lòng yêu nước và niềm tự hào dân tộc. Giáo dục: bên cạnh Quốc Tử Giám ở kinh thành Thăng Long. Ở các lộ, phủ đều có trường công. Trong nhân dân các làng, xã có trường tư. Khoa học kĩ thuật: các ngành khoa học lịch sử, quân sự, y học và thiên văn học đều đạt được những thành tựu đáng kể như: bộ ''Đại Việt sử kí'', tác phẩm ''Binh thư yếu lược''.
- Ý 3 (c. Kết luận)
Ảnh
Ảnh
- Kiến trúc và điêu khắc:
Kiến trúc thời Trần phát triển cả về kiến trúc cung đình và kiến trúc tôn giáo. Một số công trình có giá trị như: tháp Phổ Minh ( Nam Định), thành Tây Đô (Thanh Hóa),... Điêu khắc: rất đa dạng, tiêu biểu là tượng Phật Di Lặc bằng đồng ở chùa Quỳnh Lâm (Quảng Ninh),...cùng nhiều loại hoa văn chạm trổ trên đồ gỗ, hoặc vẽ trên gốm,...
Luyện tập
Luyện tập
Hình vẽ
Luyện tập
Lập bảng tóm tắt nội dung cơ bản về công cuộc xây dựng đất nước của nhà Trần (theo mẫu).
Ảnh
Vận dụng
Câu 1
Ảnh
Hình vẽ
Giới thiệu một công trình văn hóa tiêu biểu thời Trần cho thầy cô và bạn bè cùng lớp.
Câu 1:
Câu 2
Ảnh
Hình vẽ
Câu 2
Việc nhân dân lập đền thờ và lấy tên các danh nhân, như Trần Thủ Độ, Tần Nhân Tông, Lê Văn Hưu,... để đặt tên đường phố ở các địa phương trên cả nước đã nói lên điều gì?
Dặn dò
Dặn dò
Ảnh
Dặn dò
Học hiểu trọng tâm bài học. Làm bài tập trong SBT. Chuẩn bị bài sau: Bài 17.Ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên của nhà Trần (thế kỉ XIII).
Cảm ơn
Ảnh