Công ty Cổ phần Mạng giáo dục Bạch Kim - 27 Huỳnh Thúc Kháng, Đống Đa, Hà Nội
Trang bìa
Trang bìa:
TIẾT 75 CÂU NGHI VẤN 1. CÂU NGHI VẤN
Câu nghi vấn:
VÎ nghi ng¹i hiÖn ra s¾c mÆt, con bÐ hãm hØnh hái mÑ mét c¸ch thiÕt tha: - S¸ng nay ng­êi ta ®Êm u cã ®au l¾m kh«ng? ChÞ DËu khÏ g¹t n­íc m¾t: - Kh«ng ®au con ¹! ThÕ lµm sao u cø khãc m·i mµ kh«ng ¨n khoai? Hay lµ u th­¬ng chóng con ®ãi qu¸? (Ng« TÊt Tè, T¾t ®Ìn) H×nh thøc: Cã c¸c tõ nghi vÊn: cã...kh«ng, (lµm) sao, hay (nèi c¸c vÕ cã quan hÖ lùa chän). Cuèi c©u cã dÊu chÊm hái. - Chøc n¨ng chÝnh: Dïng ®Ó hái. 1. Câu nghi vấn 2. GHI NHỚ
Ghi nhớ:
2. Ghi nhí

* Câu nghi vấn là câu:

- Có những từ nghi vấn: (ai, gì, nào, sao, tại sao, đâu, bao giờ, bao nhiêu, à, ư, hả, chứ, (có)…không, (đã)…chưa...) hoặc có từ hay (nối các vế có quan hệ lựa chọn).

- Có chức năng chính là dùng để hỏi.

* Khi viết, câu nghi vấn kết thúc bằng dấu chấm hỏi.

3. BÀI TẬP
Bài tập 1:
Bài 1: Xác định câu nghi vấn trong những đoạn trích sau. Những đặc điểm hình thức nào cho biết đó là câu nghi vấn? a. Rồi hắn chỉ luôn vào mặt chị Dậu:

b. Chị khất tiền sưu đến chiều mai phải không? Đấy!Chị hãy nói với ông cai, để ông ấy ra đình kêu với quan cho!Chứ ông lí tôi thì không có quyền dám cho chi khất một giờ nào nữa! (Ngô Tất Tố,Tắt đèn)

c. Tại sao con người lại phải khiêm tốn như thế? Đó là vì cuộc đời là một cuộc đấu tranh bất tận, mà tài nghệ của mỗi cá nhân tuy là quan trọng, nhưng thật ra chỉ là những giọt nước bé nhỏ giữa đại dương bao la.

(Theo Lâm Ngữ Đường, Tinh hoa xử thế)

Bài tập 2:
Bài 2: Xét các câu sau và trả lời câu hỏi: a. Mình đọc hay tôi đọc? b. Em được thì cho anh xin. Hay là em để làm tin trong nhà? c. Hay tại sự sung sướng bỗng được trông nhìn và ôm ấp cái hình hài máu mủ của mình mà mẹ tôi lại tươi đẹp như thuở còn sung túc? - Căn cứ vào đâu để xác định những câu trên là câu nghi vấn? - Trong các câu đó, có thể thay từ hay bằng hoặc được không? Vì sao?

-Căn cứ vào từ hay và dấu hỏi chấm để nhận biết.

- Không thể thay thế được nếu thay câu sẽ sai ngữ pháp và biến thành câu trần thuật và có ý nghĩa khác hẳn.

Bài tập 3:
Bài 3: Có thể đặt dấu chấm hỏi ở những câu sau được không? Vì sao? a. Nay chúng ta đừng làm gì nữa, thử xem lão Miệng có sống được không. b. Bây giờ thì tôi hiểu tại sao lão không muốn bán con chó vàng của lão. c. Cây nào cũng đẹp, cây nào cũng quý, nhưng thân thuộc nhất vẫn là tre nứa. d. Biển nhiều khi rất đẹp, ai cũng thấy như thế.

Trả lời:

Không, vì đó không phải là câu nghi vấn:

- Câu a, b có chứa các từ nghi vấn: có - không, tại sao, nhưng những kết cấu có chứa những từ này chỉ làm chức năng bổ ngữ trong một câu.

- Câu c, d: Các từ: nào, ai chỉ là những từ phiếm định

Chú ý:
Bài tập 3: Chú ý: Có những câu có từ nghi vấn nhưng không phải là câu nghi vấn bởi vì từ nghi vấn chỉ có chức năng bổ ngữ hoặc là những từ phiếm định trong câu. Bài tập 4:

Bài 4: Phân biệt hình thức và ý nghĩa của hai câu sau:

a. Anh có khỏe không?

b. Anh đã khỏe chưa?

Xác định câu trả lời thích hợp đối với từng câu. Đặt một số cặp câu khác và phân tích để chứng tỏ sự khác nhau giữa câu nghi vấn theo mô hình có…không với câu nghi vấn theo mô hình đã… chưa.

a. - Hình thức: Dùng cặp từ có… không

- ý nghĩa: Thời điểm hiện tại, không biết trước đó thế nào.

b. - Hình thức: Dùng cặp từ đã… chưa

- ý nghĩa: Thời điểm hiện tại, nhưng biết rõ tình trạng sức khỏe trước đó không tốt.

Bài tập 5:

Bài 5; Hãy cho biết sự khác nhau về hình thức và ý nghĩa của hai câu sau:

a. Bao giờ anh đi Hà Nội?

b. Anh đi Hà Nội bao giờ?

a. Bao giờ đứng đầu câu

Hỏi về thời điểm hoạt động đi (tương lai)

b. Bao giờ đứng cuối câu

Hỏi về thời gian diễn ra hành động đi.(quá khứ)

Bài tập 6:
Bài 6: Cho biết hai câu nghi vấn sau đây đúng hay sai? Vì sao? a. Chiếc xe máy bao nhiêu ki-lô-gam mà nặng thế? b. Chiếc xe này giá bao nhiêu mà rẻ thế? Đúng. Người hỏi tiếp xúc với sự vật Sai. Người hỏi chưa biết chính xác giá của xe. Bài tập trắc nghiệm:
Dòng nào đúng nhất với dấu hiệu nhận biết câu nghi vấn:
A. Có các từ nghi vấn
B. Có từ hay để nối các vế có quan hệ lựa chọn
C. Khi viết ở cuối câu có dấu chấm hỏi
D. Gồm cả ba ý trên
Bài tập trắc nghiệm:
Dòng nào nói lên chức năng chính của câu nghi vấn:
A. Dùng để yêu cầu
B. Dùng để hỏi
C. Dùng để bộc lộ cảm xúc
D. Gồm cả ba ý trên
Bài tập:
Bµi tËp: Mét bÐ g¸i hái mÑ: MÑ ¬i, ai sinh ra con? MÑ c­êi: - MÑ chø cßn ai? - ThÕ ai sinh ra mÑ? - Bµ ngo¹i chø cßn ai? - ThÕ ai sinh ra bµ ngo¹i? - Cô ngo¹i chø cßn ai? - ThÕ ai sinh ra cô ngo¹i? - Khæ l¾m! Sao con hái nhiÒu thÕ? BÐ g¸i ngóng nguÈy: - Con ø biÕt th× con míi hái mÑ chø? MÑ mØm c­êi: Trêi sinh ra cô ngo¹i chø cßn ai? - ThÕ ai sinh ra trêi? Con ®i mµ hái trêi Êy! - Trong nh÷ng c©u kÕt thóc b»ng dÊu chÊm hái: C©u nµo lµ c©u nghi vÊn? T¹i sao? - C©u nµo kh«ng ph¶I lµ c©u nghi vÊn? T¹i sao? - L­u ý: DÊu chÊm hái míi chØ lµ h×nh thøc ®Ó nhËn biÕt c©u nghi vÊn, ngoµi h×nh thøc cßn ph¶i chó ý ®Õn néi dung, ý nghÜa cña c©u. Trả lời câu hỏi:
Em hãy nêu chức năng của các câu nghi vấn sau:

Những người muôn năm cũ

Hồn ở đâu bây giờ?

(Vũ Đình Liên, Ông đồ)

Lính đâu? Sao bay dám để cho nó chạy

xồng xộc vào đây như vậy? Không còn

phép tắc gì nữa à?

(Phạm Duy Tốn, Sống chết mặc bay)

HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Hướng dẫn về nhà:
- Häc thuéc ghi nhí. - Lµm bµi tËp 1 c,d. - ViÕt 1 ®o¹n v¨n ng¾n cã sö dông c©u nghi vÊn. - §äc tr­íc bµi: ViÕt ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n thuyÕt minh H­íng dÉn häc ë nhµ Kết thúc: