Công ty Cổ phần Mạng giáo dục Bạch Kim - 27 Huỳnh Thúc Kháng, Đống Đa, Hà Nội
Trang bìa
Trang bìa:
CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌC BÀI 12: I. Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học:
1. Ví dụ:
I. Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học: 1. Ví dụ: Bài văn: “Cảm nghĩ về một bài ca dao” của Nguyên Hồng. (SGK trang 146, 147) Đêm qua ra đứng bờ ao Trông cá cá lặn trông sao sao mờ… Buồn trông con nhện chăng tơ Nhện ơi nhện hỡi nhện chờ mối ai ? Đêm đêm tưởng dải Ngân Hà Chuôi sao Tinh Đẩu đã ba năm tròn… Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn Tào Khê nước chảy vẫn còn trơ trơ. 2. Phân tích:
I. Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học: 1. Ví dụ: Bài văn: “Cảm nghĩ về một bài ca dao” của Nguyên Hồng. (SGK trang 146, 147) 2. Phân tích Nhằm bộc lộ tình cảm, cảm xúc của mình sau khi đọc bài ca dao. - Bày tỏ tình cảm, cảm xúc... - THẢO LUẬN NHÓM:
I. Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học: 1. Ví dụ: Bài văn: “Cảm nghĩ về một bài ca dao” của Nguyên Hồng. (SGK trang 146, 147) 2. Phân tích - Bày tỏ tình cảm, cảm xúc...

1. Nhóm 1,2,3: Chỉ ra chi tiết

Tưởng tượng và Liên tưởng.

2. Nhóm 4,5,6: Chỉ ra chi tiết

Hồi tưởng và Suy ngẫm.

- Gợi ý:
Yếu tố tưởng tượng: … có bóng một người đội khăn …… ở bờ ao tối mờ mờ. Yếu tố liên tưởng: … một người quen thật của tôi…… hướng về cố hương. Yếu tố hồi tưởng: …tôi chỉ lơ mơ nghe thầy giáo giảng……gọi trời, gọi sao, gọi nhện. Yếu tố suy ngẫm: …thì ra cái vùng sao như cát, như thuỷ tinh…vô cùng. Sông Tào Khê,…. I. Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học: 1. Ví dụ: 2. Phân tích Bày tỏ tình cảm, cảm xúc. Yếu tố tưởng tượng: Yếu tố liên tưởng: Yếu tố hồi tưởng: Yếu tố suy ngẫm: - Gợi ý (cụ thể):

- Tưởng tượng: Bóng một người đội khăn, mặc áo dài, chắp tay sau lưng, quay mặt trông trời lấp lánh sao, bên cái cầu rửa ở bờ ao tối mờ mờ.

- Liên tưởng: …một người quen thật của tôi, có thể là họ hàng ruột thịt đang kiếm ăn ở một phương xa đang hướng về cố hương.

- Hồi tưởng: Tôi chỉ lơ mơ nghe thầy giáo giảng các nghĩa, các ý và so sánh hình tượng.Tất cả tâm trí và mắt nhìn của tôi càng như dính vào mạng tơ…đang nấc lên mà gọi trời, gọi sao, gọi nhện.

- Suy ngẫm:

Thì ra cái vùng sao như cát , như thủy tinh vãi kia ở trong tranh minh họa là dải Ngân Hà? A! Sông Ngân! Sông Ngân! Thế là con sông điển tích mà tôi được biết bấy lâu…Vừa bâng khuâng, vừa da diết vô cùng.

Lại con sông Tào Khê này nữa! Hơn bốn mươi năm sau đấy tôi đã được tới đứng bên bờ phù sa của nó mà trông …nhiều bạn tôi xưa cũng thấy thế.

- H/A minh họa:
Sông Tào Khê là sông nội địa (ngòi) của tỉnh Bắc Ninh bị thu hẹp. - H/A minh họa:
Rác thải rắn phủ ngập bờ sông Tào Khê và một số đoạn sông (ngòi) bị ô nhiễm. Đoạn ngòi Tào Khê. xây dựng các công trình - Chia đoạn:
Bài văn gồm 4 đoạn, mỗi đoạn nói về hai câu lục bát trong bài. Hai câu đầu: giả định và đặt mình vào trong cảnh để thể nghiệm, bày tỏ cảm xúc của tác giả… Hai 3, 4: cảnh ngóng trông, tiếng kêu, tiếng nấc của người ngóng trông. Hai câu 5, 6: cảm nghĩ về sông Ngân Hà…con sông nhớ thương… Hai câu cuối: cảm nghĩ về con sông Tào Khê. I. Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học: 1. Ví dụ: 2. Phân tích Bày tỏ tình cảm, cảm xúc Yếu tố tưởng tượng, liên tưởng, hối tưởng, suy ngẫm … - Sơ đồ khái quát:
Khái quát về bài văn của Nguyên Hồng và cách phát biểu cảm nghĩ của ông về bài ca dao bằng sơ đồ: - Yêu cầu:
MUỐN LÀM MỘT BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌC. - Đọc kĩ tác phẩm để hình thành cảm xúc từ những chi tiết, những hình ảnh gây ấn tượng sâu sắc... - Từ cảm xúc ấy phát huy trí tưởng tượng liên tưởng, hồi tưởng và rút ra những suy nghĩ về ý nghĩa của tác phẩm. I. Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học: 1. Ví dụ: 2. Phân tích Bày tỏ tình cảm, cảm xúc. Yếu tố tưởng tượng: Yếu tố liên tưởng: Yếu tố hồi tưởng: Yếu tố suy ngẫm : 3. Nhận xét:
Là trình bày những cảm xúc, tưởng tượng, liên tưởng, suy ngẫm của mình về nội dung và hình thức của tác phẩm đó. I. Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học: 1. Ví dụ: 2. Phân tích Là trình bày những cảm xúc, tưởng tượng, liên tưởng, suy ngẫm của mình về nội dung và hình thức của tác phẩm đó. 3. Nhận xét - Bố cục: 3 phần:
* Bố cục: 3 phần Mở bài: Giới thiệu tác phẩm và hoàn cảnh tiếp xúc với tác phẩm. Thân bài: Những cảm xúc, suy nghĩ do tác phẩm gợi lên. Kết bài: Ấn tượng chung về tác phẩm. I. Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học: 1. Ví dụ: 2. Phân tích 3. Nhận xét: Là trình bày những cảm xúc, tưởng tượng, liên tưởng, suy ngẫm của mình về nội dung và hình thức của tác phẩm đó. * Ghi nhớ:
* Ghi nhớ: - Phát biểu cảm nghĩ về một tác phẩm văn học là trình bày những cảm xúc, tưởng tượng, liên tưởng, suy ngẫm của mình về nội dung và hình thức của tác phẩm đó. - Bài cảm nghĩ về tác phẩm văn học cũng phải có 3 phần: Mở bài: Giới thiệu tác phẩm và hoàn cảnh tiếp xúc với tác phẩm. Thân bài:Những cảm xúc, suy nghĩ do tác phẩm gợi lên. Kết bài: Ấn tượng chung về tác phẩm. * Lưu ý::
* Lưu ý: Cảm xúc của người viết: - Cảm xúc về cảnh, về người trong tác phẩm. - Cảm xúc về tâm hồn con người, số phận nhân vật trong tác phẩm . - Cảm xúc về vẻ đẹp ngôn từ trong tác phẩm. - Cảm xúc về tư tưởng của tác phẩm. Khi làm bài phát biểu cảm nghĩ về tác phẩm văn học: - Phải dựa vào tác phẩm văn học => Xác định những cảm nghĩ cần phát biểu  Hình thành cảm xúc từ chi tiết, hình ảnh gây ấn tượng. - Từ cảm xúc => phát huy trí tưởng tượng, liên tưởng, hồi tưởng  rút ra suy nghĩ về ý nghĩa của tác phẩm. - Phải có cảm xúc chân thành, kỹ năng cảm thụ nhân vật, dùng từ, đặt câu, dựng đoạn văn.... II. Bài tập áp dụng
Yêu cầu:
BÀI TẬP ÁP DỤNG Em hãy đọc bài văn sau và suy nghĩ trả lời một số câu hỏi? Đọc bài văn:

Đọc bài thơ Bài ca nhà tranh bị gió thu phá của thi hào Đỗ Phủ tự nhiên tôi thấy gần gũi thân thiết. Nhà tranh bị gió thu phá! Một đề tài gần gũi quen thuộc với người dân Việt Nam ta biết bao!

Đỗ Phủ sống vào thế kỷ thứ VIII, cách ngày nay đã 1200 năm, mà cảnh gió bão trong bài thơ chẳng khác gì hôm nay! Ai đã trải qua cảnh gió bão, đã nhìn thấy cảnh tàn phá của gió bão trên màn ảnh nhỏ đều dễ dàng nhận thấy, sự tàn phá của thiên nhiên xưa nay thật giống nhau. Mà đâu phải chỉ giống nhau! Với nhịp độ phá hoại môi trường, nhất là phá rừng diễn ra càng nhanh, càng nhiều như hiện nay, bão lụt gần đây hoành hành càng thất thường, càng dữ dội.

… Cảnh nhà dột, chăn ướt, không ngủ được trong bài thơ thật chân thực. Đọc lên như thấy cảnh thê thảm hiện lên trước mắt. Chi tiết “Con nằm xấu nết đạp lót nát” rất thật. Trẻ con ngủ mê thường đạp lung tung, làm rách thêm cái chăn vốn đã cũ nát. Sự vô tâm của trẻ thơ cũng làm hư hỏng thêm cái gia sản vốn đã nghèo nàn của nhà thơ.

Nhưng tâm hồn nhà thơ thật cao thượng và giàu có biết bao. Ông ao ước:

“Ước được nhà rộng muôn ngàn gian

Che khắp thiên hạ kẻ sĩ nghèo đều hân hoan”

… Đỗ Phủ quả là nhà thơ lớn. Ông đã vượt lên tình cảnh bi thảm của riêng mình để nghĩ đến kẻ sĩ trong thiên hạ.

(Nguyên Hồng- Một tuổi thơ văn)

- Câu hỏi 1:
BÀI TẬP ÁP DỤNG 1. Nội dung của bài văn trên là:
a. Kể lại nội dung bài thơ.
b. Bày tỏ những tình cảm, cảm xúc của tác giả về bài thơ Bài ca nhà tranh bị gió thu phá của Đỗ Phủ.
c. Tái hiện lại những hình ảnh được miêu tả trong bài thơ.
d. Phân tích cái hay, cái đẹp về nội dung và nghệ thuật của bài thơ.
- Câu hỏi 2:
BÀI TẬP ÁP DỤNG 2. Tác giả đã dùng cách thể hiện gì để biểu đạt nội dung ?
a. Trình bày cảm xúc trực tiếp.
b. Liên tưởng, tưởng tượng.
c. Suy ngẫm.
d. Cả 3 cách trên.
- Câu hỏi 3:

Đọc bài thơ Bài ca nhà tranh bị gió thu phá của thi hào Đỗ Phủ tự nhiên tôi thấy gần gũi thân thiết. Nhà tranh bị gió thu phá! Một đề tài gần gũi quen thuộc với người dân Việt Nam ta biết bao!

Đỗ Phủ sống vào thế kỷ thứ VIII, cách ngày nay đã 1200 năm, mà cảnh gió bão trong bài thơ chẳng khác gì hôm nay! Ai đã trải qua cảnh gió bão, đã nhìn thấy cảnh tàn phá của gió bão trên màn ảnh nhỏ đều dễ dàng nhận thấy, sự tàn phá của thiên nhiên xưa nay thật giống nhau. Mà đâu phải chỉ giống nhau! Với nhịp độ phá hoại môi trường, nhất là phá rừng diễn ra càng nhanh, càng nhiều như hiện nay, bão lụt gần đây hoành hành càng thất thường, càng dữ dội.

… Cảnh nhà dột, chăn ướt, không ngủ được trong bài thơ thật chân thực. Đọc lên như thấy cảnh thê thảm hiện lên trước mắt. Chi tiết “Con nằm xấu nết đạp lót nát” rất thật. Trẻ con ngủ mê thường đạp lung tung, làm rách thêm cái chăn vốn đã cũ nát. Sự vô tâm của trẻ thơ cũng làm hư hỏng thêm cái gia sản vốn đã nghèo nàn của nhà thơ.

Nhưng tâm hồn nhà thơ thật cao thượng và giàu có biết bao. Ông ao ước:

“Ước được nhà rộng muôn ngàn gian

Che khắp thiên hạ kẻ sĩ nghèo đều hân hoan”

… Đỗ Phủ quả là nhà thơ lớn. Ông đã vượt lên tình cảnh bi thảm của riêng mình để nghĩ đến kẻ sĩ trong thiên hạ.

(Nguyên Hồng- Một tuổi thơ văn)

3. Chỉ ra bố cục của bài văn trên. III. Luyện tập
1. Bài tập 1 (sgk/148):
Nêu cảm nghĩ về bài Cảnh khuya của Hồ Chí Minh. Bước 1:Tìm hiểu đề, tìm ý Bước 2: Lập dàn ý. Bước 3: Viết bài. Bước 4: Sửa chữa 1. Bài tập 1 (sgk/148) - H/A minh họa:
- Gợi ý :
Các em hãy thực hiện các bước tìm hiểu đề, tìm ý, lập dàn ý cho đề văn PBCN về bài thơ “ Cảnh khuya” – Hồ Chí Minh. 1- Tìm hiểu đề, tìm ý. - Tìm hiểu đề: Thể loại: Văn biểu cảm Đối tượng: Bài thơ Cảnh khuya - Tìm ý: Cảm nghĩ qua các hình ảnh Câu 1: Thích thú trước hình ảnh so sánh mới mẻ, hấp dẫn. Câu 2: Hình ảnh bóng trăng, bóng cây, bóng hoa quấn quýt, lung linh, huyền ảo. Câu 3; 4: Cảm động về tấm lòng yêu thiên nhiên, đất nước của Bác. - Dàn ý:
2. Dàn ý a. Mở bài - Giới thiệu về tác giả Hồ Chí Minh - Hoàn cảnh sáng tác: Những năm đầu trong cuộc kháng chiến chống Pháp. -Ấn tượng chung: Cảnh đẹp trong đêm khuya ở rừng Việt Bắc và tâm trạng của Bác. b. Thân bài * Câu 1 2: Cảnh đêm trăng rừng êm đềm thơ mộng. - Giữa không gian tĩnh lặng của đêm, nổi bật tiếng suối chảy róc rách. Câu thơ sử dụng nghệ thuật so sánh độc đáo. - Ánh trăng chiếu sáng mặt đất với những mảng sáng tối đan xen hoà quện tạo khung cảnh lung linh huyền ảo. => Tạo nên bức tranh đêm trăng rừng tuyệt đẹp cuốn hút người đọc. Câu 3 4:
* Câu 3 4 : Tâm trạng của Bác trong đêm khuya. - Trước khung cảnh lung linh huyền ảo của chốn rừng Việt Bắc, Bác say mê ngắm cảnh. - Bác chưa ngủ một phần vì cảnh đêm khuya quá đẹp làm say dắm tâm hồn nghệ sĩ, phần vì lo lắng cho đất nước. => Tình yêu thiên nhiên luôn gắn liền với tình yêu nước tha thiết trong con người Bác. c) Kết bài. - Khẳng định lại tình cảm của người viết: Đây là bài thơ hay thể hiện tâm hồn tinh tế nhạy cảm, tinh thần yêu nước sâu nặng của Bác. - Mở bài:
Mở bài: Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ là một nhà cách mạng tài ba mà còn một nhà thơ lớn của dân tộc. Người đã để lại rất nhiều bài thơ hay, nhưng bài thơ để lại cho em ấn tượng sâu sắc nhất là bài “Cảnh khuya”. Tác phẩm được Bác viết trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp tại núi rừng Việt Bắc. Qua bài thơ, ta thấy vẻ đẹp huyền ảo và tâm hồn yêu thiên nhiên tha thiết, tâm hồn yêu nước của Người. 2. Bài tập 2:
Bài tập 2: Lập dàn ý bài “NGẪU NHIÊN VIẾT NHÂN BUỔI MỚI VỀ QUÊ” * Mở bài: Giới thiệu TP v à hoàn cảnh sáng tác. * Thân bài: - Cảm xúc chủ đạo: nỗi ngạc nhiên ,buồn, cô đơn của nhà thơ sau bao nhiêu năm xa cách nay trở về quê hương. - Đồng cảm với tình yêu quê hương được biểu hiện trong hoàn cảnh đặc biệt xa lạ ngay giữa quê hương. * Kết bài: Ấn tượng chung về TP. Kết bài
Củng cố:

Phần thân bài của bài cảm nghĩ về tác phẩm văn học thường có nội dung nào sau đây ?

Giới thiệu tác phẩm và hoàn cảnh tiếp xúc tác phẩm. Trình bày diễn biến sự việc. Những cảm xúc suy nghĩ do tác phẩm gợi lên. Ấn tượng chung về tác phẩm. Hướng dẫn về nhà:
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ HỌC: Nắm vững khái niệm văn biểu cảm về tác phẩm văn học (cách lập ý…). Bố cục . Hoàn thành bài phát biểu cảm nghĩ về bài thơ Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê của Hạ Tri Chương. Viết hoàn chỉnh. Chọn 1 bài đã học trong chương trình mà em thích viết vào vở Viết bài tập. SOẠNBÀI: VĂN BẢN- TIẾNG GÀ TRƯA (2 tiết) - Đọc kỹ bài thơ và phần chú thích SGK trang 150, 151. - Những hình ảnh và kỷ niệm gì trong tuổi thơ đã được gợi lại từ tiếng gà trưa ? Qua đó bài thơ đã biểu hiện những tình cảm gì của tác giả? Tạm biệt:
Tiết học đến đây là kết thúc. Kính chúc quí thầy cô sức khoẻ! Xin chân thành cảm ơn!